Met de komst van The Beatles ontstond er een nieuw fenomeen. Popconcerten werden in de voorafgaande jaren merendeels in clubs georganiseerd en op kleinere locaties. Dat weet u nog uit die tijd, want toen de Beatles op 5 en 6 juni 1964 Nederland bezochten speelden ze in Treslong (Hillegom) en in een veilinghal in Blokker. Je ziet echter al dat de daarop volgende concerten, in onder andere Melbourne en Adelaide, zich in steeds grotere zalen af gingen spelen. Door de massale belangstelling werd het format geboren van 50.000 muziekliefhebbers in een groot voetbalstadion. Dat gaf in eerste instantie problemen met het geluid. De instrumentversterkers uit de club werden op zo’n locatie geplaatst, maar waren niet in staat om het gejoel van duizenden verhitte meisjes te overstemmen. In de Verenigde Staten werd dan ook het PA-geluid bedacht en McIntosh was één van de eerste fabrikanten die hifi-apparatuur ter beschikking ging stellen voor PA-doeleinden. Bill Hanley van Hanley Sound krijgt de eer om als eerste high quality hifi-sound naar het podium te hebben gebracht. Hij deed dat met McIntosh-apparatuur. Dat was voor dit bedrijf een hele nieuwe ontwikkeling. Van hifi naar professioneel PA-geluid. De twee belangrijkste evenementen en feitelijk een ‘proof of concept’ waren het Woodstock Festival (15, 16 en 17 augustus 1969) en het concert van de Greatful Dead (San Francisco, 1974). Vervolgens volgden een enorme reeks van concerten, powered by McIntosh. De MC3500 is het ‘oermodel’ Woodstock-versterker geworden en wellicht het symbool van een generatie, maar Hanley Sound draaide ook met MC40’s, de MC275, MC2300 en de M1200. Het professionele gebruik van deze tube- en solid state-amplifiers strekte zich ook uit in de richting van de studio’s. ‘Pet Sounds’, het bekende album van The Beach Boys, werd gemastered met behulp van een MC240. Columbia gebruikte de MC75. De McIntosh-versterkers werden in racks en flightcases over de hele wereld gesleept. Het zegt iets over de robuustheid en kwaliteit van deze producten. Met het zich verder ontwikkelen van grote popconcerten was het geluid niet altijd optimaal. De focus op superieur geluid, zoals altijd na werd gestreefd door Hanley Sound, raakte deels verloren. De laatste 20 jaar is er door ontwikkelingen in de PA-luidsprekertechniek en de komst van merken zoals L’Acoustics een hifi-waardig geluid ontstaan. PA-systemen die vaak beter klinken dan uw hifi-setje thuis.
McIntosh stamt uit de tijd dat versterkers voornamelijk werden ontwikkeld door echte engineers, in plaats van marketeers, met in die tijd vaak een achtergrond in militaire radiocommunicatie. De versterkers kwamen in eerste instantie terecht bij bedrijven zoals omroepen. In de vijftiger jaren zag je dat audio-elektronica werd gekocht door consumenten met een zekere technische kennis. Later ontstond de grote consumentenmarkt voor hifi. Maar, de apparatuur uit Binghamton had een dermate hoge kwaliteit dat die later weer in toenemende mate werd gebruikt door professionals. Zoals de beroemde MC3500 mono-versterker, die dienst deed op het Woodstock festival en een icoon voor een generatie is geworden. McIntosh kwam recent met een nieuwe versie van deze versterker. De MC3500 Mk II.
McIntosh
In de luisterruimtes van uw auteur zijn veel vintage en moderne McIntosh apparaten gepasseerd. Een aantal daarvan zijn hier gerestaureerd. McIntosh is onderdeel van ‘the American dream’. Het is één van de oudste nog bestaande merken en er zijn vrijwel nooit concessies gedaan aan de kwaliteit. Nagenoeg elk onderdeel wordt in Binghamton gebouwd. McIntosh-apparatuur van zestig tot zeventig jaar oud draait nog elke dag. Als je naar zo’n set luistert, besef je dat er eigenlijk maar weinig is veranderd. Zeker op het gebied van buizenelektronica. Een McIntosh koop je dus voor het leven en gaat generaties lang mee. McIntosh is in de beginjaren groot geworden door een zeer uitgekiende en uiterst consumentvriendelijke verkoop- en servicestrategie. Ze begrepen in die tijd erg goed dat een organisatie alleen blijft bestaan als je toegevoegde waarde voor zowel het bedrijf als de klant kunt realiseren. Dat zijn veel bedrijven al jaren vergeten, hoewel het principe in de marketing, bedrijfskunde en ‘big data’-wereld weer van stal is gehaald. In Nederland is nooit veel vintage McIntosh-apparatuur beschikbaar geweest. In vergelijking met andere merken uit de beginjaren, werd McIntosh pas laat in ons land geïntroduceerd. Schrijver dezes is dus nog steeds op zoek naar een setje originele 3500’s. De oorspronkelijke 3500 werd gebouwd tussen 1968 en 1971. Er zijn 14 buizen aan boord om het vermogen van 350 Watt aan 8 Ohm te realiseren. Zo’n monoblok weegt ongeveer 55 kg. Het hebben van zo’n setje is natuurlijk de rigueur voor de muziekliefhebber die een onnavolgbare indruk wil maken binnen de kring van audiovriendjes en -vriendinnetjes.
McIntosh MC3500 Mk II
In 2019 was het Woodstock festival 50 jaar geleden. Voor McIntosh een aanleiding om de MC3500 opnieuw uit te brengen, maar dan gemoderniseerd. De wijzigingen zijn te vinden op de McIntosh-site, maar de nieuwe versie levert nog steeds 350 Watt in elke impedantie en het apparaat is op enkele kilo’s na net zo zwaar als het origineel. De nieuwe MC3500 Mk II is uitgerust met acht EL509S-buizen met nagenoeg dezelfde karakteristieken als de originele 6LQ6 uit de vintage-MC3500. De 6LQ6 is een buis die ontworpen is voor de horizontale afbuiging in beeldbuistelevisies. De horizontale frequentie bij deze televisies is hoger dan de verticale. Daar paste deze buis dan ook prima bij. Ook zorgt het circuit met deze buis voor de hoge anodespanning van de beeldbuis. Zulke professionele buizen zijn vanuit die eigenschappen ook prima geschikt voor audio. Er zijn meerdere voorbeelden in de hifi-markt van versterkers die met buizen uitgerust zijn die oorspronkelijk waren bedoeld als zendbuis of voor vergelijkbare toepassingen. De 6LQ6 en de EL509S zijn zeer sterke buizen met een lange levensduur. De EL509S wordt vandaag de dag nieuw gebouwd door JJ Electronic. Het is een versie zonder ‘top cap’, die kenmerkend was voor de oude EL509. Top caps worden gebruikt voor anode of ‘control grid’ aansluitingen. Deze buis was bedoeld voor radio- en televisietoepassingen. Je kunt de oude 509 in ieder geval niet gebruiken in de nieuwe MC3500 Mk II. De nieuwe EL509S is ook populair bij ontwerpers van OTL’s (Output TransformerLess). De nieuwe McIntosh-telg heeft gebalanceerde en asymmetrische ingangen. De bouwkwaliteit staat buiten discussie. Je zou willen dat alle hifi-apparaten zo zouden worden gebouwd. De meter op het front is groter dan op de originele versterker. Deze wijst het vermogen aan (Watts) en de decibels. Een andere schaal laat de opwarmtijd zien.
Ervaringen
De kennismaking met de MC3500 Mk II vond plaats in de luisterruimte van Fine Sounds Benelux. Daardoor was het niet nodig om grote bestelbussen naar en van de luisterruimte te doen bewegen. Er was veel apparatuur beschikbaar voor de review. Onder andere de Sonus Faber Amati Homage Tradition, uiteraard een tweetal MC3500 Mk II’s, de splinternieuwe C12000 voorversterker, de MCD12000 CD/SACD-speler en de MCD85 CD/SACD-speler. Beide ‘12000’-apparaten zijn bijzonder. Ze hebben zowel een solid state- als een buizenuitgang. De klant kan dus kiezen, maar het is een insiders-geheim dat de beste audiosets vaak bestaan uit een combinatie van buizen en solid state-componenten. Neem bijvoorbeeld een solid state-voorversterker en een buizen-eindversterker. Of een tube-converter en solid state-versterking. Er zijn veel scenario’s denkbaar, maar let op dat er niet teveel ‘tube’ in een set komt. Dat werkt meestal niet goed. De kwaliteit van het laag neemt dan meestal af en het geluid kan iets verliezen van de directe energie die kenmerkend is voor live-geluid. Op het moment dat het hoog ‘fluwelig’ wordt met een zijden glans, dan luister je naar vervorming. De Amati Homage Tradition is een luidspreker waar je vrijwel alles op kunt horen. Een kritische monitor en veel beter dan de meeste vroegere Sonus faber-modellen, waar de focus wat dichter bij de vormgeving en uitvoering lag en waar het vaak knap lastig was om een high end-waardig geluid mee te realiseren. Daarmee is ongetwijfeld het vroegere ‘karakter’ van deze Italiaanse luidsprekers verloren gegaan, maar het is beter om naar het karakter van de stemmen, instrumenten en opname te luisteren dan naar het karakter van een luidspreker.
Om de set wakker te laten worden werd er even gestreamd. Voor uw auteur een tegenvaller want het geluid stond een beetje af van hoe realistisch geluid klinkt. De Sonus faber-luidsprekers laten dat genadeloos horen. Er is niet verder gezocht naar de oorzaak, maar in dit geval lag de oorzaak mogelijkerwijs in de bekabeling en/of de converter. Dus snel overgeschakeld op de MCD85 CD/SACD-speler als bron. De onnatuurlijke warmte, de onbalans en het zompige laag waren direct verdwenen. Daarna met de 12000 voorversterker, en nog iets later werd de MCD12000 ingeschakeld. Beide apparaten vanuit de solid state-uitgang. Dat leerde meteen dat de MC3500 Mk II zeer neutraal klinkt.
Sublieme weergave
De set rondom de MC3500 Mk II-eindversterkers klinkt subliem met CD- en SACD-materiaal. Het geluidsbeeld is dynamisch, snel, gedetailleerd, neutraal, ruimtelijk en fraai geïntegreerd. Deze Sonus Faber Amati’s doen recht aan de kwaliteit van de opname. Ook te horen is die fraaie ‘upper ambiance’. Tonen en de galm in de ruimte sterven zo mooi weg en lijken op te lossen in een ijl medium. Zoals al opgemerkt is het geluidsbeeld vanaf de CD/SACD-spelers realistischer. Het geluid kenmerkt zich ook door dat kleine stukje ‘glow’ dat de buizen in de MC3500 Mk II kennelijk veroorzaken. Het geluid blijft desondanks toch neutraal, maar het is net even spannender dan het in verhouding saaiere geluidsbeeld dat sommige solid state-versterkers presenteren. Een fraaie track om eigenschappen als de laagweergave, ruimtelijkheid, snelheid en klank te beoordelen is Scent of Soil (Hanna Paulsberg Concept & Magnus Broo – ‘Daughter of the Sun’). Op een goed systeem is dat een enerverende en onthullende track om naar te luisteren. Het valt wel op dat stemmen en instrumenten in het middengebied iets minder naar voren komen dan op veel andere luidsprekers waar uw auteur programma-materiaal op beluistert. Dat is een waargenomen karakter van het beluisterde systeem en geen uitspraak over goed of fout. De oorzaak is ook onbekend. Kabels? De Sonus faber luidsprekers? Het karakter van de elektronica? De werking van de akoestiek? Om daar achter te komen moet elk afzonderlijk component in een soort referentieopzet beluisterd worden.
Waarom zou je de McIntosh MC3500 Mk II kopen?
Het staat haaks op de leefwereld van uw auteur, maar consumenten kopen vaak producten omdat ze de vormgeving mooi vinden en omdat er allerlei handige functies voor bereikbaar zijn via een app. Vaak komt de geluidskwaliteit op de tweede plaats. Maar, los daarvan, heeft McIntosh natuurlijk een uiterst herkenbare en fraaie vormtaal. Die is vrijwel vanaf het begin ongewijzigd. Het is een anker in de hifi-wereld waar vaak over productgeneraties heen weinig consistentie is in de vormgeving. Maar, McIntosh is niet voor niets onderdeel van ‘the American dream’. Veel generaties hongeren naar het bezit van deze McIntosh-componenten. Een andere vaste waarde is de enorme kwaliteit van de producten. De MC3500 Mk II is per definitie een duurzaam product. Er ontbreken de vaak zinloze modernismen zoals apps, grafische displays, wifi-functionaliteit en software die continu vraagt om updates. Voor apparatuur in de professionele wereld kan de inzet van een app en de aanwezigheid van touchscreens uiterst functioneel zijn. Zulke apparaten raken ook gauw verouderd, maar dat is in die context geen probleem. Apparatuur wordt daar gewoon afgeschreven binnen bijvoorbeeld vijf jaar. Een consument doet dat niet. Die koopt een duur product en wil daar misschien tien jaar of meer van genieten. Dan ben je wellicht beter uit bij een merk als McIntosh. De MC3500 Mk II heeft overigens wel een microprocessor aan boord voor allerlei beveiligingsfuncties. Dat klinkt indrukwekkend, maar vaak gaat het om een simpele ‘industrial controller’ die vaak nog decennialang beschikbaar zal blijven. In ieder geval is de verwachte levensduur erg lang en de MC3500 Mk II zal dus, net als de vintage MC275, MC75 en MC225 erg lang bruikbaar blijven. Al was het maar omdat McIntosh zijn klanten niet in de kou wil laten staan. Los van de duurzaamheid zullen sommige consumenten de nostalgische waarde van Woodstock willen materialiseren door de aanschaf van een McIntosh-setje. Je hebt thuis toch een prachtig verhaal als de hele inner circle op bezoek komt? De hippies van toen naderen hun pensioen en hebben daardoor het budget beschikbaar om deze symphatieke beesten te kopen. U kent dat vast: kinderen de deur uit, hypotheek afgelost, geen woon-werkverkeer meer en wat moet u dan met al dat over blijvende geld? Uiteindelijk is er nog de sublieme geluidskwaliteit van deze versterkers. Dus argumenten zat om de aanschaf te rationaliseren en te onderbouwen. Maar, u hoeft dat niet te doen. U kunt ook gewoon toegeven dat u knap hebberig bent geworden van deze MC3500-versterkers. Muziek afspelen met McIntosh-apparatuur is minder een hifi-hobby, maar meer een ‘way of life’. Dezelfde emotie waarom je op een Harley rijdt en niet op een dertien-in-een-dozijn Japanse tweewieler. Van de laatste is de kwaliteit waarschijnlijk beter. Probeer dus alles in stijl te doen. McIntosh kan daarbij helpen.
Even in McIntosh sferen blijven
Gegrepen door het McIntosh-virus heeft uw auteur, als neo-hippie, een MC225 opgehaald bij de al eens eerder genoemde Japanse verzamelaar. Hij woont in Duitsland en heeft een collectie met vrijwel alles dat interessant was/is in de hifi-wereld. Tot en met een originele trademark grammofoon van HMV. De MC225 wordt door velen gezien als de beste McIntosh versterker ooit en per definitie als één van de allerbeste versterkers uit de ‘golden age’ van de hifi. Die naam is volgens zeggen ontstaan omdat veel apparatuur in die tijd (gedeeltelijk) goudkleurige frontjes had. Denk maar aan de Pioneer SM-801. Totdat je een MC225 daadwerkelijk hoort mag je over de reputatie van deze versterker natuurlijk een andere mening hebben. Daarna word je gegrepen door de fraaie gelaagde stage-weergave, het neutrale karakter en de genuanceerde, subtiele, dynamische en gedetailleerde weergave. Eigenschappen die je ook grotendeels terugvindt in de MC3500 Mk II, maar met betrekking tot beschikbaar vermogen biedt deze versterker natuurlijk iets meer. Met een setje MC3500 Mk II’s kun je vrijwel elke luidspreker aansturen, behalve die paar uitzonderingen die echt bovenmatige hoeveelheden stroom lusten. Maar daar heeft McIntosh nog wel een paar alternatieven voor. Wellicht de grootste toegevoegde waarde van deze McIntosh monoblokken en de andere beluisterde componenten, is hetgeen luisteraars vaak aanduiden als een ‘muzikaal’ geluid. Taalkundig kun je dat niet zeggen, maar de hele set rondom de MC3500 Mk II maakt op een hoog niveau muziek.
Prijzen
- McIntosh MC3500 Mk II € 19.990,- per stuk
Fine Sound Benelux, www.finesounds.nl
Reacties (0)