Review: Dutch & Dutch 8c actieve luidsprekers – Take it to the limit

Buzz

Niet veel later (toeval bestaat niet, toch?) begon op een aantal hififora al een beetje een buzz rondom en een aantal Nederlands fabrikanten van actieve luidsprekers. Laten we namen en rugnummers noemen. Grimm Audio, Kii Three en… Dutch & Dutch. De eerste twee kende ik, indrukwekkende geluidsweergevers jawel, de derde niet. Enfin, waar ging de buzz over? Allereerst over het feit dat ‘zomaar’ drie Nederlands audio-bedrijven met drie topproducten in de eredivisie van de actieve speakers meespeelden. En twee: wie is eigenlijk de beste van de drie?  En punt drie was eigenlijk waarom de derde partij zo weinig in het voetlicht stond. Tja, terecht punt die laatste opmerking, leek mij. Doe er wat aan! En begin bij jezelf…

How we make the room disappear

Na wat zoekwerk op internet kwam ik al snel bij één van de makers en mede bedrijfseigenaren terecht. Martijn Mensink is zijn naam en een afspraak was snel gemaakt voor een review. En sterker nog: hij kwam de luidsprekers zelf brengen en installeren. Kijk, zo zie ik het graag. En dat is op zich ook wel weer verbazingwekkend. Want ja, de intrinsieke kwaliteiten van een geluidsweergever is één ding, maar het speelveld waarin de het product moet gaan opereren is weer een ander facet. En dat is nou precies ook het operatieveld waar Dutch & Dutch het – andere – verschil wil maken. Of zoals de marketingafdeling van D&D het voorheen declameerde: ‘How we make the room disappear’. Nou ben ik heel erg tevreden over mijn eigen huiskamer, dus ik hoop toch niet dat die woonruimte na de installatie van de D&D luidsprekers voorgoed verdwenen zal zijn. Maar serieus: de theorie hierachter was en is het weghalen van alle storende factoren in de betreffende luisterruimte. Dat klinkt natuurlijk fantastisch en ja, zo heb ik inmiddels geleerd, als iets op papier fantastisch klinkt, dan moet het in de praktijk haast wel tegenvallen, toch? Dat is misschien iets te sterk uitgedrukt, maar het adagium ‘Eerst horen en dan geloven’ staat hier erg hoog aangeschreven. Maar eerlijk is eerlijk, ik ben wel erg benieuwd hoe mijn luisterruimte akoestisch gezien, uit de verf zal komen en of er veel correctie vanuit het systeem van de speaker nodig zal zijn.

Entree

Ergens halverwege december komt Martijn de speakers langsbrengen. We zitten inmiddels dan al in een behoorlijke lockdown. ‘Maximaal één persoon over de vloer’ is in werking getreden en we moeten dus uit voorzorg voldoende afstand houden. Ik help met uitladen en Martijn vraagt mij op een gegeven moment de luidsprekers uit de ‘verzegelde’ verpakkingsdozen te halen. Waarom? Op de dozen staat een QR-code en Martijn is benieuwd of ik die zou zien. Niet dus. Zoals gewoonlijk doe ik zo veel mogelijk op ‘routine’ en vergeet daarbij de aanwijzingen op de doos te volgen. De QR-code leidt je naar een filmpje dat je perfect het uitpakken laat zien. ‘Puntje om mee te nemen’, noteert Martijn. De zware luidsprekers – 26 kilogram per stuk – zijn trouwens ongelofelijk zorgvuldig ingepakt. Het overige werk laat ik nu even helemaal over aan mijn gast. Want de plaatsing en het afstellen van de speakers, dat is waarvoor Martijn vooral gekomen is. Ik word allereerst gevraagd wat mijn favoriete luisterplek in de luisterruimte is. Van daaruit  worden de twee actieve speaker vervolgens op hun plaats gezet. Die is overigens niet veel verschillend van de plek waar ik normaal mijn eigen speakers heb staan. Hooguit (nog) wat dichter tegen de muur erachter aan. Dat heeft zeker een reden, die ik zo gaan noemen.

De looks

Had ik al iets over het uiterlijk van twee ‘Dutchess’ verteld? Ik geloof van niet. De 8c is een echte monitor speaker. Dutch & Dutch is als bedrijf begonnen in de professionele studio-wereld en qua looks doen me de speakers daar ook gelijk aan denken. Denk aan strak design met weinig toeters en bellen. De afmetingen van deze monitoren zijn zeker niet gering. Die bedragen 49 bij 27 bij 38 centimeter. Daarmee is het de grootste monitorspeaker die ik hier ooit in huis heb gehad. Toch zijn die afmetingen wat hoogte betreft nog net ‘beperkt’ genoeg om niet al te overheersend in je woonkamer over te komen. De diepte van 38 centimeter is ook behoorlijk (diep) natuurlijk, maar doordat je de speaker zeer dicht tegen de wand kan zetten, helpt dat ook al mee in het ‘downsizen’. De 8c’s zijn verkrijgbaar in verschillende houtsoorten en kleuren. Het grappige was dat Martijn mij op een gegeven moment belde met de vraag welke hout variant ik voor de review wenste. Doe mij maar white oak. ‘Gaan we die maken’. Ha, zo mag ik het horen! Wat verder mij nog het meest in het oog springt is de fraaie verwerking van de tweeter en mid-range driver aan de voorzijde. De tweeter ‘verdwijnt’ en de mid-range driver ligt meer op de voorzijde, waarbij op het breedste punt de driver uit de speaker lijkt te komen, als een soort mond. Op de achterzijde zitten twee woofers die DSP geregeld kunnen worden. Daar zitten ook de verdere aansluitmogelijkheden natuurlijk. In elke speaker zit 1000 Watt aan vermogen ‘verstopt’, waarvan 500 Watt voor het laag en elk 250 voor het midden en het hoog. Dat moet ruim voldoende zijn voor deze ruimte.

Inregelen

Martijn mag nu echt aan het werk, want nu gaat het echt beginnen: de speakers worden afgesteld op de ruimte. Maar voordat hij dat doet, laat hij alvast even de 8c’s horen. Dat klinkt behoorlijk, als in ‘behoorlijk luid’. Maar ook als in ‘ongetemd’: de bas klinkt over de top en lijkt te overheersend. ‘Daar gaan we wat aan doen’, stelt Martijn resoluut. Zijn ‘gereedschapskist’ komt tevoorschijn, bestaande uit een laptop en een USB meetmicrofoon van miniDSP, de UMIK-1. Eerst wordt geprobeerd via mijn netwerk contact te leggen tussen de laptop en de speakers. Maar dat wil niet echt vlotten. ‘Geen probleem’, stelt Martijn me gerust, ‘dan doen we een rechtstreekse verbinding tussen de speakers en de pc’. Zo gezegd, zo gedaan. Martijn ‘beveelt’ mij op mijn favoriete luisterplek te gaan plaatsnemen. Vanaf daar zittend, mag ik vervolgens ook wat doen. Ik krijg de meetmicrofoon in mijn handen geduwd en Martijn geeft aanwijzingen waar ik die precies moet gaan vasthouden. Bij iedere positie klinkt een testgeluid uit de speakers, vangt de microfoon het signaal op, dat vervolgens via de Room EQ Wizard (REW) op de laptop wordt geanalyseerd. Martijn blijft voorlopig mij geduldig instructies geven en na een twaalftal metingen zijn we klaar. Vervolgens legt Martijn het één en ander uit. ‘High-end DSP systemen zitten geïntegreerd in deze speakers. Het is finetuning met digitale filters. Hiermee kun je heel gericht op jouw specifieke luisterpositie eventueel hinderlijke staande golven neutraliseren. Elke kamer heeft daar last van. Vooral bij een speaker die doorloopt tot 20 Hz of lager, kunnen dan van die bass-booms optreden. Waar die specifieke ‘dwarsliggende’ frequenties liggen, is afhankelijk van de vorm en afmetingen van jouw luisterruimte. Op basis van een meting van je kamer-akoestiek zijn de digitale filters eenvoudig in te stellen en daarna klinkt de bas altijd zuiver, strak en beheerst op je luisterplek.’ Martijn wil het me proefondervindelijk duidelijk maken. Hij laat een 100 Hz toon uit de speakers komen. Op de plek waar ik dan sta is een behoorlijke basdreun waar te nemen. Stap ik een halve meter naar rechts, of naar links, hoor ik plotseling bijna niks meer… Het is bijna een mindfuck.

Rest van de akoestiek

Het inregelen van de speakers is één aspect van de akoestische filosofie van Dutch & Dutch en zeker niet een onbelangrijke. Maar er zijn nog twee pilaren die het akoestische fundament vormen bij de geluidsweergave van de Dutches. Het ontwerp van de klankkamers is zodanig dat er maximaal geluid rechtstreeks uit de speakers je oren bereikt, zogenaamd ‘on-axis geluid’. Daarnaast is er nog sprake van een zogenaamd cardioïde ontwerp van de klank weergevers. Een akoestische reflectiekamer aan de zijkanten van de speakers zorgen voor ‘tegengeluid’. Daarmee dempen de luidsprekers de nog resterende ‘onnodige’ geluidsgolven die normaliter schuin, opzij en naar achteren worden uitgestraald. Zo voorkomen ze onnodig, indirect geluid in je kamer, zogenaamd ‘off-axis geluid’. Er zijn dus dan al minder hinderlijke reflecties aanwezig.

Luister en huiver

Goed dan. Ik denk dat we alle voorbereidende werkzaamheden wel achter de rug hebben. En eerlijk gezegd is mijn ‘honger’ naar het eindresultaat van al deze finetuning inmiddels dermate groot, dat het tijd wordt gewoon simpelweg muziek uit de speakers te laten komen. En mij neer te zetten op de luisterstoel, meer dan ooit nu de sweet spot te noemen. Ik test met mijn cd-speler op een voorversterker. Die wordt met XLR kabels rechtstreeks op de analoge ingangen van de speakers aangesloten. Dan kan het feest beginnen. De cd van London Grammar die eerst al het ‘ongetemde’ geluid van de speaker mocht laten horen, mag nu in de herkansing. Wat meteen opvalt is dat de bas nu onder controle is. In plaats van overheersend is het laag nu ondersteunend. Nog steeds indrukwekkend, maar nu meer in de zin van gelaagd laag, waarbij je veel beter de nuances hoort. En vooral: de rest van het geluid weet op te vangen. Van de begeleidende slaggitaar tot de bezwerende en bedwelmende stem van zangeres Hannah Reid. Het totale plaatje klopt nu veel beter.

Testen, testen, testen

De weken erna heb ik de Dutch & Dutch 8c zeer uitvoerig kunnen testen. Ik heb ze gevoerd met zo’n beetje alle soorten muziek die ik maar kon bedenken. Van meer akoestisch werk van singer-songwriters tot de vette elektronische muziek van bands als Depeche Mode en Muse, van ‘makkelijke’ rapmuziek van Diggy Dex tot klassieke filmmuziek. Alles klonk even mooi en vooral volkomen natuurlijk: je kreeg vaak meteen het idee van ‘ja, zo moet het klinken’. Op een gegeven moment betrapte ik mijzelf erop dat ik iets aan het zoeken was waar de Dutch & Dutches niet van terug zouden hebben. Pfff, ik heb het niet kunnen vinden. Waar ik eerst bang voor was, was dat de speakers na al het meet- en inregelwerk te klinisch zouden klinken. Maar daar was helemaal geen sprake van. Van het begin af aan zetten de boxen een zeer aangename klankweergave neer. Warm, maar niet in de zin van ‘gekleurd’, meer gloedvol en in de zin van een compleet kloppend geheel. De weergave van het laag draagt daar naar mijn overtuiging een grote bijdrage aan. Het laag is fors, maar nooit overstemmend, maar zeer gedetailleerd. Een mooi voorbeeld daarvan was toen ik Dimitri van Tooren’s Er staren steeds meer mensen naar de maan draaide, een nummer met veel laag. De Dutches laten dit laag zo horen dat je de basgitarist zo voor je ziet, je hoort alle basloopjes tot in detail. En nee, de weergave is niet op een analytische manier. Een ander voorbeeld van meer detail en minder ‘brei aan geluid’ is de cd van Ryan Adams, ‘1989’. Een album dat met veel galm is opgenomen. Mijn eigen luidsprekers hebben er nogal moeite mee, het is al gauw teveel bij hogere volumes. Bij de speakers van dienst hoor ik iets anders: de galm is veel meer onder controle en minder overstemmend. De vette bas is ook nu weer veel meer gelaagd en gaat ook door tot zeer laag. Ergens las ik een geluidsgoeroe zeggen dat het basgeluid dertig procent van het eindresultaat bepaalt. Geen idee hoe zo’n stelling bewezen dient te worden, maar ik weet wel dat deze speakers een bijzondere performance neerzetten door hun laagweergave: door het absolute laag, door detail en de power. Tilted van Christine and the Queens bewijst dat nog eens. In dit nummer wordt na anderhalf minuut de turbo aangezet, wat bas betreft. De 8c laat dan zijn onderscheidende kracht horen (en lijkt mee te zingen… “I’m actually good”). Het hoeft niet alleen het ‘zware werk’ te zijn, bij de Dolly Parton-cover door Suzanne en Freek valt dan weer de transparantie en de lichtvoetige weergave van de stemmen en de akoestische gitaar op.

Overgave

Uiteindelijk was er één artiest met één nummer die alles duidelijk maakte. Bob Dylan mocht weer eens op komen draven. Met een 24 bit 88 Khz opname van het nummer Man in the long black coat vanaf harde schijf via mijn eigen DAC mochten de twee 8c speakers van Dutch & Dutch laten horen wat ze werkelijk in huis hadden. Deze sessie vond plaats op een late februari avond. Terwijl ik buiten naar een kraakheldere sterrenhemel keek en de temperatuur daar al ver beneden nul was gezakt, steeg binnen in mijn woonkamer langzaam maar duidelijk het geluid van krekels op. In mijn hoofd ging de setting naar een schommelstoel op een veranda ergens in het diepe zuiden van Amerika. Het rustgevende geluid van de krekels wordt verstoord door het galmende geluid van de door Daniel Lanois bespeelde Dobro. De spanning wordt verder opgevoerd als daar plotseling het snerpende geluid van een mondharmonica doorheen vliegt. Stilte volgt, waarna Dylan bijna staccato, rappend zingt. “There was dust on the man in the long black coat”. Je ziet het voor je, maar ik lijk het ook te horen. Dylan zingt gewoon een lied. Maar hoe ongewoon mooi zoiets kan klinken bewijzen deze speakers in mijn huiskamer.

Conclusie

Dutch & Dutch heeft met de 8c een dijk van een actieve speaker op de markt gebracht. Door de mogelijkheid van geluidsinregeling weet deze speaker het optimale geluid uit jouw luisterruimte te halen. Die afstelling kun je zelf doen, maar Dutch & Dutch raadt aan dat door de dealer te laten doen. Dat zal voor veel mensen die minder met techniek hebben, maar wel alles met de beste muziekbeleving thuis, genoeg moeten zijn om deze speakers serieus te overwegen, ondanks het ook serieuze prijskaartje van bijna twaalfduizend euro. Ze zijn het waard.

Prijs:

Dutch & Dutch 8c € 11.950 per paar
Dutch & Dutch, www.dutchdutch.com