Nederland staat bekend als de dumpmarkt van de wereld en ook als een land waar iedereen meteen achter trends aanloopt. We hebben een grote mond en willen het beste jongetje in de klas zijn. Niet verbazingwekkend dat de komst van de cd rond 1982 velen bewoog om hun vinylverzameling de deur uit te doen. Vervolgens kwam streaming en werd de cd massaal gedumpt. Ondergetekende is daar niet rouwig om, want al die mooie platen en cd’s staan hier inmiddels in het archief. Vanaf 1985 waren het gouden jaren om platen te verzamelen en op dit moment is het een gouden tijd om cd’s te bemachtigen. Maar het heeft wel geresulteerd in een groot aantal spijtoptanten. In veel andere landen loopt het niet zo’n vaart en bijvoorbeeld in Japan zijn fysieke dragers nog steeds erg populair. Inmiddels is vinyl weer helemaal terug en het aanbod van draaitafels is enorm. Voor de cd zal een soortgelijke ontwikkeling plaats gaan vinden. De hoeveelheid cd’s en SACD’s in deze wereld is immens. Dat poets je niet zomaar even weg. Je ziet dat de industrie inmiddels met een enorm aanbod van nieuwe cd-spelers komt. Elke dag is er informatie over nieuwe modellen. Wat meespeelt is dat de weergavekwaliteit van cd’s enorm is toegenomen. Dat heeft te maken met nieuwe productietechnieken in de studio’s en ook met de kwaliteit van converters. Met de cd is momenteel een enorme geluidskwaliteit bereikbaar. In de markt is wel een splitsing zichtbaar. Er zijn zeer betrokken muziekliefhebbers die de kwaliteit van cd’s herkennen en hun verzameling nog steeds uitbreiden. Anderen beleven muziek wellicht meer als achtergrondbehang. Zogenaamd gebruiksgemak, kleinere geïntegreerde componenten, een goedkoop streaming-abonnement en vormgeving zijn kennelijk belangrijker dan de schoonheid van echt goede weergave. Ze hebben hun cd’s naar de kringloop gebracht en zijn overgestapt op streaming. Het kopen van fysieke dragers is ook goed voor de artiesten. Los van enkele supersterren, brengt streaming weinig op voor de gemiddelde artiest en ook veel streamingsites maken nauwelijks winst. Dus een problematisch businessmodel. Het zou aanbevelenswaardig zijn als techfirma’s zich niet langer zouden bemoeien met de muziekindustrie. Een ander fenomeen is dat streamingsites om verschillende redenen de beschikbaarheid van bepaalde titels kunnen intrekken. Muziek die dan niet op de plaat is uitgebracht, is dan niet langer beschikbaar op het moment dat je je cd’s hebt opgeruimd.
Kwaliteitsvolgorde
Voor serieuze muziekliefhebbers is er dan een globale kwaliteitsvolgorde met betrekking tot de weergavekwaliteit. Die start met de analoge mastertape, maar dat is een dure sport die voor weinigen is weggelegd. Vervolgens vinyl, daarna hi-res digitale bestanden, SACD, 16-bit digitale bestanden en cd. Om allerlei redenen die hier niet verder ter sprake komen, kan een 16-bit bestand van een muziek-server beter klinken dan hetzelfde bestand vanaf de cd. Er is ook een bescheiden revival van de compact cassette. Wellicht meer vanuit nostalgie dan vanuit de geluidskwaliteit, maar met een perfect afgestelde top cassette-speler zijn verbazingwekkende resultaten mogelijk. Denk aan machines van Naka-michi en Studer, hoewel ook sommige andere merken in die tijd altijd wel een topspeler in het programma hadden. Toch is daarmee ook weer niet de enorme kwaliteit van een professionele open-reel machine haalbaar.
Wat wij allemaal willen
De meeste lezers zullen dromen over de buitensporig geprijsde topsystemen in de audiomarkt. Dan vergeet je gemakshalve dat het extreem lastig is en veel kennis en ervaring vraagt om uit zo’n systeem de prestaties te krijgen die het prijskaartje suggereert. Een beperkt aantal onbetaalbare componenten biedt inderdaad meerwaarde. Ondergetekende komt zulke optimaal spelende systemen zelden tegen. Wie de grote audioshows bezoekt weet gewoon dat zeer dure systemen niet altijd indrukwekkend spelen, maar soms is het ook perfect. Dat heeft niet altijd met de apparatuur te maken, maar in Nederland zijn er maar pakweg vijf personen die op dat niveau systemen kunnen bouwen. Het goede nieuws is dat het allemaal veel eenvoudiger kan. We doen dus even een reality-check en gaan back-to-basics.
ATC
Schaf gewoon een ATC CDA2 Mk2 aan. Met de ingebouwde voorversterker kan direct een setje ATC SCM40A of SCM19A actieve luidsprekers aangestuurd worden. Stel deze luidsprekers vrij op en plak ze niet tegen de achterwand. Voor die ‘systeembasis’ ben je, met als voorbeeld de ATC SCM40A, even boven de 10.000 euro kwijt, maar er staat dan een absoluut topsysteem. Het zet een buitengewoon aantrekkelijk en realistisch geluidsbeeld neer. Met de CDA2 Mk2 kunnen cd’s afgespeeld worden, via de lijningang kunnen er analoge bronnen aangesloten worden en de ingebouwde converter accepteert bronnen zoals bijvoorbeeld muziekservers en streamers. Met een computer (Mac of Windows) kunnen geschikte applicaties ook muziek naar de ATC sturen. Voor de bekabeling van de set kan Helios in Haarlem een advies geven met betrekking tot betaalbare en professionele digitale en analoge kabels van onder andere Grimm. Een andere optie is om de passieve ATC SCM40 aan te schaffen. Tussen de CDA2 Mk2 en deze luidsprekers komt dan een eindversterker naar keuze. Bijvoorbeeld de ATC P2. Zo’n set is menig ‘high-end’ systeem de baas. Eigenlijk is het beter om te spreken over menig systeem met een high-end prijs.
No-nonsense
Het zal bekend zijn dat audioprofessionals vol onbegrip kijken naar de markt voor consumentenelektronica. Bij pro’s geldt simpelweg dat een audiosysteem moet laten horen hoe de opname echt is. ATC bouwt professionele luidsprekers die wereldwijd in studio’s worden gebruikt. Ook de elektronica is van het type ‘no-nonsense’ en ontworpen met als uitgangspunt het beste geluid. Vanuit de business geredeneerd is het begrijpelijk dat ATC en andere pro-fabrikanten wel eens kijken naar de consumentenmarkt. De pro-markt is relatief klein en door je ook te richten op ‘gewone’ consumenten, kun je wat extra geld verdienen. De consument profiteert vervolgens van de vaak compromisloze kwaliteit en ontloopt de absurde opwaartse prijsspiraal die bezig is om de geloofwaardigheid van de audiosector te ondermijnen. Er zijn echt zeer dure systemen die elke euro waard zijn en fabelachtige prestaties neerzetten, maar een behoorlijk deel van de huidige audioproducten heeft een prijs die niet meer in verhouding staat tot de productiekosten en prestaties.
CDA2 Mk2
Dat is een combi van een converter, cd-loopwerk, hoofdtelefoonversterker en voorversterker. Helemaal no-nonsense. Een gewone afstandsbediening en een front met normale knoppen. De uitvoering loopt niet mee met de hypes van het moment en alles is gericht op de best mogelijke geluidskwaliteit. De voorversterker staat in klasse A en heeft balanced en asymmetrische uitgangen. Er is een AKM AK4490 32-bit DAC aan boord met Toslink, coaxiale en USB-ingangen. Analoge ingangen zijn twee stereo paren via RCA en een 3,5 mm jack. De verschillende digitale ingangen hebben ieder een maximale resolutie. De hoogste resolutie biedt USB (32/384 PCM en DSD256 via Windows/Linux en DSD128 via Mac). Er is een TEAC cd-transport aan boord. Deze machine kent negen aparte gereguleerde voedingslijnen.
Luisteren
Een belangrijke wetmatigheid in audioland is dat de basis van een systeem bestaat uit de versterker en de luidsprekers via de luidsprekerkabels. Daar moet de perfecte match zijn. Als dat niet klopt, dan kun je je suf tunen met kabeltjes, bronnen en de rest, maar er is dan geen indrukwekkend resultaat te boeken. Het zal inmiddels bekend zijn dat ook de opstelling en de akoestiek een belangrijke rol spelen. Rondom de CDA2 Mk2 werden verschillende systemen gebouwd. Uiteraard met volledig vrijstaande luidsprekers. Over die plaatsing is best nog een discussie mogelijk. Importeur Helios geeft aan dat ATC-luidsprekers ook een zeer goed ruimtelijk beeld presenteren bij een plaatsing dichter bij de achterwand. Dat komt door de wijde en constante afstraling van 80 graden in het horizontale vlak. Dat is ook wel logisch. ATC-weergevers zijn ontworpen voor in de studio. Ze staan daar vaak dicht bij de achterwand of zijn ingebouwd in de achterwand. Als engineer wil je dan een goed ruimtelijk beeld hebben. In de praktijk is de ruimtelijkheid afhankelijk van het ontwerp van de luidspreker en van de akoestische eigenschappen van de ruimte. Wie met ATC luistert, kan dus experimenteren. Na een rondje tunen volgt dan een killing test. Op de Stockfish AYA-cd staat de track Percussion Ensemble (improvisation). Dat zijn bewegende percussie-geluidjes met hoge en lagere frequenties. Die geluiden moeten in een boog bewegen van zoveel mogelijk links van de luisterpositie tot rechts van de luisterpositie. Dus ongeveer een halve cirkel beschrijvend, ver buiten de luidsprekers en zowat 180 graden om je heen. Met diezelfde track is meteen waar te nemen of de focussering vlijmscherp is en of er voldoende detaillering en subtiliteit is. Subtiel geluid betekent absoluut niet dat het soft is in het hoog. Verfijning is iets anders dan het softe zoefgeluid van sommige phono-cartridges en versterkers. De cd-drive van de CDA2 Mk2 laat vervolgens de kwaliteit van de cd horen. Luisterend naar het hele systeem valt het op dat het geluidsbeeld neutraal is, zonder een greintje scherpte of frequentiegebieden die buiten een verantwoorde tonale balans vallen. Als het systeem deel uit zou maken van de ‘wall of terror’ (twintig luidsprekers op een rijtje met een schakelkastje), dan zal de ongeoefende consument voorbijgaan aan de intrinsieke kwaliteiten. Die gaat met de grootste schreeuwer naar huis. De CDA2 Mk2 biedt een neutraal, maar niet dun en uitgehold geluidsbeeld, met een fabelachtige kwaliteit van het middengebied. Die fraaie, brede en vaak warme tonaliteit van stemmen en houtinstrumenten is ongekend. De soundstage is spectaculair. Of dynamiek en detaillering waarneembaar zijn wordt uiteraard voor het grootste deel bepaald door de opname, maar als de opname die kwaliteiten heeft dan wordt dat tot een hoog niveau gecommuniceerd door de CDA2 Mk2. Zoals met elk topsysteem is het eindresultaat erg afhankelijk van de bron. Neem een moderne cd met een topklasse opname en het geluidsmatige resultaat is spectaculair. Denk bijvoorbeeld aan ‘Aerial Boundaries’ van Michael Hedges of ‘Wondering’ van Bert van den Brink. De laatste is een cd van twintig jaar terug, maar klinkt zeer goed. Met de ingebouwde cd-drive zijn dus zeer goede resultaten mogelijk. Wat trouwens opvalt is dat de CDA2 Mk2 een zeer aanstekelijke ‘pace & rhythm’ kent. De weergave heeft een flow die heel natuurlijk overkomt en erg uitnodigend is. Het heeft ook te maken met de samenhang tussen instrumenten. Je hoort percussie-instrumenten en je hoort de bas. Andere ritme-ondersteunende instrumenten kunnen de slaggitaar zijn en sommige koperinstrumenten. Dat werkt dan met elkaar samen. De CDA2 Mk2 biedt die samenwerking op een hele geïntegreerde, natuurlijke en volgbare manier. Moeilijk om te omschrijven, maar heel aangenaam om te beleven. De cd-drive werkt uiteraard via de ingebouwde DAC. Om de laatste nog extra te kunnen beoordelen is er een muziekserver aangesloten via USB. Die server is geen streamer, maar speelt hi-res bestanden in alle mogelijke resoluties en formaten af. Het valt dan op dat bestanden in cd-kwaliteit vanaf zo’n server net even beter klinken dan vanaf de fysieke cd. Los van de enorme kwaliteit die de CDA2 Mk2 vanaf een fysieke cd presenteert is dat hier ook het geval. Wie zoekt naar materiaal dat letterlijk een gigantisch breed (en diep) panorama neerzet in de luisterruimte, dat ver buiten de luidsprekers reikt, kan de onderstaande tracks eens proberen. Bijvoorbeeld Seven Years van Norah Jones en I’ll Always Be with You van Ahmed Jamal (‘Saturday Morning’). Beide tracks zetten een panorama neer van 6 meter breed. De Ahmed Jamal-track biedt een van de mooiste piano-afbeeldingen die je je kunt voorstellen. Dat instrument staat in het midden, met een magistrale klank en aanwezigheid. Het subtiele slagwerk beweegt zich letterlijk in 3D-vorm om de luisteraar heen. Een andere spectaculaire afbeelding van de vleugel biedt het Tord Gustavsen Trio met Kirken den er et gammelt hus (‘The Other Side’). Een klankmatig en qua afbeelding fascinerende vleugel en op deze track is bij uitstek die enorme aansprekende ritmische samenhang en flow tussen de percussie en de andere klanken te horen. Songbird van Eva Cassidy kent ook een bijzondere start. Je hoort dan kleine tikjes op een percussie-instrument. Die tikjes zweven helemaal vrij binnen de soundstage, maar dan boven het midden van de kamerhoogte en vrijwel pal links en rechts van de luisterpositie. Dat geeft zo’n opname een filmisch effect dat haast lijkt op multichannel-weergave.
Epiloog
Wat zoek je in een ‘high-end’ systeem van wellicht een half miljoen? De weinige dealers en top-tuners in deze wereld die daar mee om kunnen gaan, realiseren echt prestaties die buitengewoon goed kunnen zijn. Dan moeten alle factoren meespelen: akoestiek, lichtnet, plaatsing, match, enzovoorts. Maar, dan staat er wel een zo goed mogelijke afbeelding van de realiteit, met diep laag en een aan realisme grenzend podium. De realiteit van alledag is dat de meeste combinaties van vaak zeer dure componenten niet resulteren in uitzonderlijke prestaties. Uw auteur komt maar een paar keer per jaar zo’n systeem tegen dat echt indruk maakt. De vraag is of er ook een uitzonderlijk presterend systeem gebouwd kan worden binnen een bereikbaar budget, zonder het uiterste te krijgen in laagextensie en een livepodium dat net binnen het Concertgebouw past? Het kan absoluut, het vraagt kennis en ervaring en het is nodig om out-of-the-box te denken. Goed geluid krijg je niet noodzakelijkerwijs door met geld te smijten. Ook niet door braaf achter de trends aan te rennen. Uitzonderlijke prestaties zijn realiseerbaar vanuit kennis en ervaring. Wie dat zelf niet heeft, kan dat inhuren. Nederland kent diverse winkels waar veel kennis is. Uw auteur heeft verschillende uitmuntende sets beluisterd die opgebouwd werden uit vintage componenten of een heel slimme keuze uit modern spul. Vaak extreem betaalbaar. Maar het is best lastig om te weten wie jou echt goed kan adviseren. Het is daarom ook mogelijk om te gaan voor een standaardoplossing die zich heeft bewezen. Met een ATC CDA2 Mk2 en actieve ATC40A-vloerstaanders is er een perfecte basis. Uiteraard blijft de plaatsing van belang en de akoestiek van de ruimte. Zo’n set biedt daarna een realistisch venster naar de opname. Er is sprake van high-end geluid als de weergave realistisch is in afbeelding, klank, dynamiek, detaillering, neutraliteit en focussering. Er is ook rust, autoriteit en een gevoel van flow en ritme. Zo’n presentatie moet ook contrastrijk zijn. Dat is livemuziek ook. Dat is grijpbaar en klinkt niet alsof er een gordijn voor hangt. Met die CDM2 Mk2 kom je daar een enorm stuk in de buurt en zeker in combinatie met ATC-luidsprekers. Ook met een andere goed passende eindversterker en luidsprekers. Wat voor ondergetekende nog steeds een fascinerende vraag blijft is hoe consumenten naar muziek luisteren. Ze zoeken een bepaalde beleving, hoor je vaak. Hoe komt die dan tot stand? Vaak heeft die te maken met geluidsmatige eigenschappen. Warmte, vervorming, fase-afwijkingen, een afwijkende tonale balans en versmering zijn dan nodig om die ‘beleving’ te realiseren. Voor uw auteur komt de beleving uit de muziek zelf en zeker ook uit de exacte en realistische weergave van stemmen en instrumenten. Luisteren naar de muziek zelf en niet naar de sound. Leer ook om te relativeren. Weergave die de realiteit echt goed presenteert bestaat niet. Werkend aan deze ATC-spullen bezocht ondergetekende een concert van een percussiegroep. Op dat moment realiseer je je dat de beste audiosystemen daar nog behoorlijk uit de buurt blijven. In de tussentijd is de ATC CDM2 Mk2 een voorbeeld van een universeel audiocomponent. No-nonsense, form-follows-function en wars van alle modieuze toeters en bellen die de industrie ons opdringt en die niets te maken hebben met weergavekwaliteit. ATC- componenten produceren geen hifi-geluid. Ze benaderen de realiteit en dat geeft op termijn veel meer voldoening en luisterplezier.
Prijs:
ATC CDM2 Mk2 € 4.085,-
Helios, www.hifi-import.nl
Reacties (0)