Interview: Bongeziwe Mabandla – Muziek uit Zuid-Afrika

Bongeziwe is bekend om zijn unieke combinatie van traditionele Xhosa-muziek, die een grote invloed heeft op de jazz, en moderne invloeden, wat resulteert in een herkenbare en emotionele sound. Mabandla’s muziek is doordrenkt van persoonlijke verhalen en thema’s zoals liefde, verlies en identiteit, vaak vergezeld van zijn kenmerkende akoestische gitaarspel.

Doorbraak

Zijn doorbraak kwam met het album ‘Uthando’ in 2012, dat zowel nationale als internationale lof ontving. Sindsdien heeft hij verschillende andere albums uitgebracht, waaronder ‘Mangaliso’ (2014), die zijn groei als artiest en zijn evoluerende stijl weerspiegelen. Met zijn krachtige stem en authentieke teksten heeft Mabandla een sterke schare fans opgebouwd en blijft hij een invloedrijke stem in de hedendaagse Zuid-Afrikaanse muziek. Ondergetekende ontmoette Bongeziwe in de ochtend voorafgaande aan een concert dat hij in ons land gaf in 2024.

Bongeziwe, leerde je op school een instrument bespelen?
“Niet echt. Op de ‘secondary’ school was ik niet bezig met muziek maar was bezig om een schilder en acteur te worden.” (AFDA, school voor drama en visual arts in Johannesburg en de South Africa’s go-to TV production kitchen)

Je kwam toch uit een muzikale familie?
“In Zuid-Afrika is muziek een onderdeel van ieders leven. Mijn familie hield van muziek, maar ze waren niet betrokken bij de muziekindustrie. Mijn moeder kon mooi zingen, maar dat geldt voor velen in ons land.”

Speelden ze thuis op instrumenten?
“Nee, er werd gezongen zonder gebruik te maken van instrumenten. Dat past in de cultuur.”

Je hebt ooit gezegd dat je de muzikale storytelling ontdekte. Hoe werkt dat voor jou?
“In mijn muziek zit een element van storytelling. Dat waardeerde ik altijd in de muziek van bijvoorbeeld Tracy Chapman en Lauryn Hill. Met storytelling maak je eigenlijk een schilderij. Dat probeerde ik te emuleren toen ik een musicus werd.”

Je teksten zijn in jouw moedertaal. Waar gaan die over?
“Ze gaan allemaal over het leven. Het vinden van geluk en vrede. Soms gaan ze over liefde, verlangen en dromen.”

Je songs gaan niet over politiek?
“Misschien in mijn eerste album waar het ging over rechtvaardigheid. Dat was niet heel politiek, maar wel over zaken die mij bezighielden.”

Zuid-Afrika is natuurlijk erg politiek.
“Alle landen zijn politiek heel verschillend, vaak moeilijk en hebben hun eigen uitdagingen. Ik denk dat wij daar in Zuid-Afrika ons enorm bewust van zijn. Dat wordt niet altijd uitgesproken. Het is gewoon hoe we zijn.”

De politieke situatie zal ongetwijfeld wel invloed op je hebben. Hoe is het dagelijkse leven?
“Het is erg complex, maar ook fascinerend, levendig en plezierig. Het is een land met veel potentieel en ik ben daar geboren.”

Je ontving veel awards, onder andere tijdens het Jozi Film Fest voor Bawo Wam, een samenwerking met Spoek Mathambo? (Het festival startte in 2012 en is onafhankelijk)
“Het was een award voor de videoclip van de song Bawo Wam. Ik wist toen niet precies waar die award vandaan kwam en deze was eigenlijk meer naar de regisseur van die clip gericht.”

Je startte met folkmusic. Nu hoor ik ook elektronica. Welke vooruitgang boekte je muziek door de tijd heen?
“Die elektronica was meer een suggestie vanuit mijn team. Hoe blijf je fris en hoe blijft je muziek innemend? Gedurende enige tijd begreep ik niet helemaal wat dit betekende. Uiteindelijk maakte ik die beweging en ben ik blij dat mijn muziek daardoor een veel breder publiek trekt. Anders was ik alleen een folkmusicus gebleven.”

Je werd feitelijk ontdekt door Radio France. Hoe ging dat?
“Ik was een van de tien finalisten van de 2011 RFI Discoveries Award. Daardoor werd ik in Europa en met name in Frankrijk ontdekt.”

Hoe maak jij nieuwe muziek?
“Het gaat om wat er in mijn leven gebeurt. Wat is de moeite waard om over te schrijven, wat is belangrijk en wat maakt dat ik een bepaald gevoel krijg? De songs komen dus absoluut vanuit wat er in het leven gebeurt. De composities ontstaan dan door het spelen op de gitaar. Er vormt zich dan een melodie en de teksten worden gemaakt. Geen enkele song wordt op dezelfde manier geschreven. Soms is er een concept en soms is het de melodie op de gitaar. Dat vindt allemaal thuis plaats.”

Vervolgens naar de studio?
“Daar worden de gitaar en vocals opgenomen, samen met de producer. Het is niet altijd een grote studio. Vaak is het een homestudio van de producer, maar de vocals worden meestal in een professionele studio opgenomen. Zelf maak ik geen opnames. Ik schrijf alleen en heb zelf geen homestudio.”

Welk concept schuilt er achter de Library Jams?
“Het was een initiatief van het Goethe Institut. Ze nodigden mij uit om te komen spelen.”
(Dit instituut nodigt musici uit om in de bibliotheek te komen spelen voor een klein gezelschap. Ze doen dit om de lokale kunst en cultuur te supporten, om het voor artiesten mogelijk te maken om inkomsten te verwerven en om digitale content te genereren die later wordt verwerkt in video’s).

Wat wil je als artiest nog bereiken?
“Ik zou graag een top world muzikant willen worden.”

Wellicht lastig?
Gelach… “Dat denk ik, maar het zou mogelijk moeten zijn. Daarvoor doe ik nog niets specifieks, maar ik probeer om zo goed mogelijke muziek te maken.”

Jouw relatie met de gitaar?
Ik houd van de gitaar, maar ik zou graag ook andere instrumenten willen bespelen, zoals keyboard. Op dit moment heb ik een verzameling van vijf gitaren. Allemaal akoestisch maar sommigen met nylon. Die hebben weer een andere sound.”

Nerveus voor het concert?
“Ja een klein beetje, ik heb het een beetje koud en ben erg vermoeid.” (Door de jetlag)

Nog iets belangrijks vergeten?
“Ik ben heel trots op mijn South African Music Award nominatie.” (2018 ‘Mangaliso’ best alternative music album) “Ook was ik SAMA-winnaar in 2021.” (‘iimini’ best alternative music album)

Fotografie: Ruud Jonker