In 2015 introduceerde DTS (Digital Theatre System) zijn nieuwe audioformaat DTS:X. DTS was niet de eerste die met een nieuw formaat gebaseerd op ‘3D audio-objecten’ kwam. Het bedrijf volgde in de voetsporen van Dolby, dat in 2014 met Dolby Atmos kwam.
DTS:X met Object-based geluid
Deze nieuwe formaten bevatten voor het eerst geen audio op basis van luidsprekerinformatie, maar op basis van objecten. Object-based geluidsinformatie is een andere, nieuwe manier om geluid ruimtelijker te laten klinken. Op de drager staat de informatie gecodeerd met geluidsinformatie als objecten en het afspeelapparaat – bijvoorbeeld de receiver – zet dit om in ruimtelijk geluid. Dat betekent dat, om naar Dolby Atmos of DTS:X te kunnen luisteren, je een apparaat moet bezitten dat dit ondersteunt.
De meeste AV-receivers uit 2017 ondersteunen dit en veel receivers uit 2015 en 2016 ook. Ook zijn er all-in-one systemen en soundbars die Dolby Atmos en DTS:X kunnen decoderen. Om van die object-based geluidsinformatie een surroundbeeld te kunnen creëren kan een AV-receiver met kalibratiemicrofoon je woonkamer akoestisch opmeten. Zo kan het apparaat precies bepalen waar elke luidspreker zich in de ruimte bevindt.
Langzaam aan begint DTS:X door te breken, want er zijn steeds meer films verkrijgbaar met deze audiotrack. Dolby Atmos is iets meer verkrijgbaar, op een groter aantal films en zelfs op films via Netflix. Behalve in de home cinema is object-based geluid ook helemaal hot in de gamingwereld. Dit is dan vaak in een koptelefoon-variant, Dolby Atmos for Headphones of DTS Headphone:X.
Dolby Atmos is te gebruiken binnen onder meer Android en Windows, waarna je het formaat kunt beluisteren met elke stereo hoofdtelefoon. Dolby Atmos werkt dan alleen als je een game speelt die Dolby Atmos biedt, of als je een film of serie kijkt met Dolby Atmos. DTS Headphone: X biedt een soortgelijke ervaring, alleen moet de content dan (minimaal) DTS-HD zijn en moet je software en hardware hebben die de juiste decoding ondersteunt. Er zijn naast laptops, smartphones en receivers ook headsets te krijgen met DTS Headphone:X. Dit zijn vaak headsets met een losse hoofdtelefoonversterkermodule waar de technologie in verwerkt zit.
Hoe werkt DTS Headphone:X?
Hoe is het nu mogelijk dat je ruimtelijk geluid ervaart uit een simpele stereo hoofdtelefoon? Daarvoor is veel onderzoek gedaan, niet naar de kant van de zender, in dit geval een luidspreker of hoofdtelefoon, maar naar de ontvanger, het menselijk gehoor.
Het menselijk gehoor bestaat uit twee oren, dus stereo. Door de manier waarop geluid onze oren bereikt ‘berekenen’ onze hersenen als het ware waar het geluid vandaan komt. Als een geluid van linksvoor komt, klinkt het in het linkeroor luid en duidelijk, maar het rechteroor krijgt ook iets binnen. Dit signaal is een stuk zachter en heeft ook een klein faseverschil.
Door veel onderzoek te doen naar deze aspecten is het mogelijk om dit proces om te keren. Het gebruik van ‘backwards processing’ maakt het mogelijk om geluiden zo aan te passen dat het menselijk gehoor deze ervaart als ruimtelijk. Door dit simpele gegeven is het mogelijk om surroundgeluid te creëren zonder surroundbron.
Momenteel zijn er demo’s beschikbaar waarin deze reverse processing is toegepast. Deze demo’s zijn ‘simpele’ stereo-opnames in een lagere encoderingskwaliteit, waardoor je ze op elk apparaat kunt beluisteren. Dus ook op een smartphone van vijf jaar oud met oortjes uit de plaatselijke supermarkt.
Het luisteren naar deze demo’s is indrukwekkend maar helaas blijft het bij demo’s. Je krijgt hierdoor wel een beeld (of eigenlijk geluid) van wat er mogelijk is. Deze backwards processing is klaarblijkelijk dusdanig ingewikkeld dat dit nog niet veel wordt uitgevoerd bij films of muziek. Films en muziek in DTS Headphone:X bieden wel een ruimtelijker geluid dan normaal, maar je krijgt niet het gevoel dat er luidsprekers om je heen staan. Daarvoor zijn we nu nog toegewezen op de demo’s.
DTS Headphone:X op Blu-ray
DTS Headphone:X is als audiotrack beschikbaar op enkele Blu-ray discs en Ultra HD Blu-ray discs. Een audiotrack in DTS Headphone:X is in feite een DTS HD-track in stereo. De backwards processing is bij deze tracks in de studio al gedaan. Deze track is als losse track beschikbaar op het medium, naast vaak een ‘gewone’ DTS X-track. Om de DTS Headphone:X-track weer te kunnen geven is het noodzakelijk dat je apparatuur overweg kan met DTS-HD. De audiotrack is in de studio zo bewerkt dat het brein zal denken dat het geluid zich overal om zich heen bevindt. Je hebt dus niet een apparaat nodig dat specifiek DTS Headphone:X aan kan.
Het voordeel aan deze opzet is dat iedereen in principe kan genieten van DTS Headphone:X, zolang je maar een apparaat hebt dat het DTS-HD audioformaat kan weergeven. Zonder dure receiver en met een spotgoedkoop setje oortjes is het al mogelijk. Uiteraard is het effect met een goede hoofdtelefoon nog veel mooier maar dit geeft wel een idee over de toegankelijkheid.
Mobiele apparaten en gaming-hoofdtelefoons
Momenteel zijn er enkele laptops, tablets en smartphones te krijgen met DTS Headphone:X. Deze apparaten kunnen dus een DTS Headphone:X stream weergeven en surround audiotracks omzetten naar DTS Headphone:X. Behalve laptops, tablets en smartphones zijn er zoals gezegd ook vele gaming-hoofdtelefoons met ondersteuning verkrijgbaar. Deze zijn voorzien van een kleine module die de decoding of het omzetten uitvoert. De voorwaarde is dat de audio een in DTS HD-bitstream aanwezig is en dat de informatie over de plaatsing van de geluiden in de stream verwerkt zit.
De technologie is dus op dit moment beschikbaar voor mobiele apparaten en voor gaming. Voor home cinematoepassingen is er nog weinig nieuws, al bieden diverse tv’s van Samsung ondersteuning voor het formaat. Deze tv’s kunnen een meerkanaals track omzetten naar DTS Headphone:X, zij het gelimiteerd tot 5.1-kanaals.
Zoals gezegd kunnen AV-receivers en andere audioapparaten DTS Headphone:X leveren, zolang ze maar overweg kunnen met het DTS-HD formaat. Het gaat dan dus alleen om media waar een losse DTS Headphone:X-track aanwezig is. Op dit moment zijn er nog geen AV-receivers die DTS-HD (of een ander formaat) kunnen omzetten naar DTS Headphone:X zodra je een hoofdtelefoon aansluit. Voor degenen die graag hun luidsprekers definitief de deur uitdoen en al hun films en muziek voortaan via een hoofdtelefoon willen beluisteren in surround is het dus nog even afwachten.
Meer informatie
Meer informatie over en tips voor het aanschaffen en gebruiken van luidsprekers en receivers vind je in onze tips en advies-sectie.
Reacties (2)