Het Griekse Tsakiridis bouwt buizenelektronica in een aantrekkelijk prijssegment. Tijd voor een kennismaking met dit merk. In de luisterruimte staat de Alexander voorversterker en de Apollon eindversterkers.
Audiofielen vormen een diergroep die altijd op zoek is naar verbetering. Dat is een goede zaak en evolutionair gezien niet verkeerd, want de continue aanpassing aan je leefomgeving vraagt steeds om meetmomenten, een nieuwe strategie en opvolgende investeringen in audio-apparatuur. Stilstaan in die aanpassing betekent uitsterven en dat is een lot dat de high-end liefhebber toch al bedreigt, in een wereld met steeds middelmatiger producten voor de grauwe consumentenmassa. Andere luidsprekers en versterkers doen je weer in je habitat passen en je bent dan weer voor een tijd het baasje van de roedel, want alle audiofiele vriendjes hebben weer een reden voor een bezoek.
De kosmos arrangeerde een ontmoeting met een setje van het Griekse merk Tsakiridis. Een sublieme set, samen met de hier toevallig aanwezige Elac AS-61 luidsprekers die met deze elektronica een supermatch vormen. Het bijkomende goede nieuws luidt dat het hier om een erg betaalbare set gaat. Dat is nog eens leuker dan een middeleeuwse prinses met een alcoholprobleem en de positiviteitsguru die dan in je ontwaakt gebood om de spullen dan maar op te gaan stellen en te tunen. De set werd neergezet en aangesloten op toevallig aanwezige luidsprekers. Op zo’n moment moet een set performen of in ieder geval de potentie laten horen. Zelfs koud uit de doos. Voordat de Elac’s aangesloten werden klonk het als een dweil. Latere ervaringen in de luisterruimte leerden dat de performance die de Tsakiridis-elektronica biedt erg afhankelijk is van de gekozen luidsprekers. De ‘foute’ luidsprekers kwamen met een enigszins warm, zompig en laid-back geluid. Alles waar je in audio niet op zit te wachten. De verkeerde reactie op zo’n geluidsbeeld is dan wat veel audiofielen en muziekliefhebbers doen. Die gaan aan de gang met kabels en alle denkbare accessoires die maar voorhanden zijn. Omdat je met kabels en accessoires binnen het 5 %-gebied opereert, is het onmogelijk om daarmee zo’n probleem op te lossen. Het ligt in principe ook niet aan die versterker of de luidsprekers, maar gewoon aan de match.
De match
In de huidige hifi-markt, waar sprake is van bikkelharde concurrentie, is er geen enkele fabrikant die besluit om een slechte luidspreker of versterker te gaan ontwerpen. Nee, de oorzaak van slecht geluid heeft vaak met de match te maken. De Tsakiridis-versterkers kwamen in ieder geval volledig tot leven met de Elac’s. De juiste reactie is dus om een gekozen versterker te houden en op zoek te gaan naar passende luidsprekers of vice versa. Matchen is best heel tricky. Ooit was hier in de luisterruimte de B&W 802. Een lastig ding dat alleen tot zeer goede prestaties in staat was met slechts één versterker. Nog erger was het 2.40 meter hoge topmodel van Dynaudio (Evidence). Indertijd zijn daar ruim twintig aangesleepte versterkers op afgeknapt. Uiteindelijk werd er eentje gevonden waarmee het helemaal klopte en deze luidspreker een niveau bereikte zoals dat bedoeld was in Skanderborg en je voor het exorbitante prijskaartje ook zou mogen verwachten. Ergo, een groot deel van de luidsprekers en elektronica op de markt is goed ontworpen en moet dus navenante prestaties kunnen leveren in een juiste combinatie. Er is initieel dus geluisterd met de Elac AS-61 luidsprekers, waarvan hier op een gegeven moment een setje rondslingerde. Geen idee meer waar die set vandaan kwam en ook niet waar die gebleven is. Het eerste stuk van deze review werd namelijk meer dan een jaar geleden geschreven. Zeer recent keerde de Tsakiridis Alexander voorversterker hier terug in de luisterruimte. Daar is een match mee gemaakt in een afgelopen zomer toevallig aanwezig systeem, dat de meeste consumenten vanwege de winkelprijs niet gaan combineren met deze Tsakiridis. Toch heeft dat aanleiding gegeven tot verrassende inzichten.
De set
Tegen de gewoonte in wordt hier de volledige set beschreven. Een basisprincipe in de luisterruimte is dat er uitsluitend wordt geschreven over het component dat ter review aangeboden is. Rondom zo’n component wordt een zo ideaal mogelijke omgeving gebouwd, met de bedoeling om het component te laten presteren zoals de ontwerper en fabrikant dat hebben bedacht. In de luisterruimte is dus nooit apparatuur aanwezig. Voor elk review wordt vrijwel alles van buitenaf ingevlogen. Advies geven over een set is ook ongepast, want die taak is aan de dealer en hoort niet bij een recensent. Bij een goede winkelier koopt u primair geen verzameling ijzer. U koopt een oplossing om naar muziek te luisteren. Merken en typen zijn dan feitelijk onbelangrijk. U luistert naar muziek en toch niet naar een merk, een bepaalde kabel of technisch principe?
Basiskwaliteiten
Tsakiridis is opgericht in 1987 en huist in Athene. Het bedrijf wil high-end audio bouwen met een erg goede prijs/kwaliteitsverhouding. In absolute zin met prijskaartjes die voor iedereen toegankelijk zijn. De ‘betaalbare’ kwaliteit is niet in negatieve zin terug te vinden in de producten. Er is elementair, degelijk en netjes afgewerkt metaalwerk ingezet. Toppunt van luxe is dat de teksten op de frontplaten mee-geanodiseerd zijn. Bij veel peperdure audiocomponenten is slechts een simpel zeefdrukje aanwezig. Nog mooier zijn gegrafeerde teksten. Dat vind je onder andere bij topapparatuur van Jadis en EMT. De versterkers hebben keramische voetjes voor de buizen en er zijn grotendeels discrete elektronische componenten van hoge kwaliteit.
Tsakiridis Apollon
Tsakiridis heeft verschillende eindversterkers en geïntegreerde versterkers in het programma. Er staan hier een tweetal Apollon eindblokken. Het is de doorontwikkeling van de eerste versterker die Tsakiridis ontwierp en derhalve genoemd naar de God van de muziek. Het bedrijf gebruikt fraaie Griekse namen voor de producten, hoewel de naam Achilles wellicht een wat dubieuze keuze is voor een versterker. Tsakiridis geeft af-fabriek een aantal keuzes voor de eindbuizen. Met 4 x EL34 is er 70 Watt beschikbaar (per monoblok) en 4 x 6550 biedt 90 Watt. De hier aanwezige versterker kwam met KT120-buizen, maar de KT150 is ook beschikbaar. Niet elke EL34 buizenversterker is compatibel met al deze genoemde en beschikbare buizen. Een KT120 heeft een iets hogere heater-current (1.9) dan een 6550 of EL34 (1.6A). Dat moet de versterker aankunnen, anders fikt de voedingstrafo uit. Kennelijk heeft de voeding van de Apollon de marge om die buizen te supporten. Maar, wissel zelf nooit zomaar buizen uit zonder toestemming van de fabriek of een zeer nauwkeurige vergelijking van de specificaties. De eindversterker heeft luidsprekerterminals van WBT (Next Gen). De elektronica is gebouwd op een vierkante printplaat. Daar zijn Mundorf Mcap aluminium foil condensatoren. Tsakiridis gaat zich niet te buiten aan chique touchscreens, luxe knoppen, remote bediening via een app en WiFi aan boord. In vergelijking met de vorige modelserie (2016-2017) zijn de knopjes voor aan/uit en andere functies van een veel luxere soort. Ergo, je betaalt hier niet voor toeters en bellen, maar het fabrieksbudget is grotendeels gestoken in de geluidskwaliteit. Via schakelaars op de Apollon eindversterkers kan de mate van tegenkoppeling gekozen worden en ook de zogenaamde ultralineaire of triode-mode. In de triode-mode wordt een pentode of tetrode buis ‘triode-geschakeld’. Je bent dan de helft van het vermogen kwijt. Zo’n triode-mode levert meestal een warmer, trager en dynamisch rustiger geluid. Ondergetekende is niet echt een voorstander van pentodes en tetrodes die in triode-mode worden geschakeld. Het geeft een verschil met hoe live-muziek klinkt. Het schakelen met de terugkoppeling levert redelijk marginale resultaten op, maar daar is ook weer een afhankelijkheid van de luidsprekers. De hoogste terugkoppeling gaf het geluid iets meer controle. De Tsakiridis Apollon heeft van binnen en van buiten geen trimmers of anderzijds om de bias van de eindbuizen in te stellen. Het is dus een autobias-versterker.
Tsakiridis Alexander
Deze voorversterker heeft een schakeling die is uitgevoerd met acht stuks 12AT7 en werkt in klasse-A. Er zijn vijf lijningangen en optioneel xlr’s voor line-in en line-out naar een eindversterker. De xlr-terminals zijn uitgevoerd in het goud. Nog nooit eerder gezien, maar de beschaving komt uit Griekenland toch? Ondanks de xlr-bussen, zijn dit niet echt symmetrische aansluitingen. Het zijn asymmetrische aansluitingen in de vorm van een xlr en dat is soms handig om te interfacen met apparatuur die alleen maar xlr ingangen en uitgangen heeft. Standaard xlr-kabels kunnen dan gebruikt worden. Anders moeten er weer verloopkabels worden gemaakt van rca naar xlr en omgekeerd. Deze voorversterker heeft ook een heuse tape-out. Dat is belangrijk, nu ook het cassettedeck bezig is aan een revival. Een lcd-display geeft de gekozen en relaisgeschakelde ingang aan en andere informatie. Het volume wordt geregeld met een topkwaliteit Alps-motorpotmeter via de remote control. De voeding is voorzien van een choke en dat is een geluidskwaliteit-bevorderend component. De opbouw van de elektronica is op een print, maar feitelijk traditioneel degelijk. Zeer goede componenten en een woud van grote Mundorf capaciteiten. Het is een concept met een lange levensverwachting en in principe kan alles steeds gerepareerd worden. De opbouw van zulke apparaten geeft een vorm van vertrouwen. Het is niet noodzakelijkerwijs zo dat moderne elektronica met smd-technieken minder zou presteren, hoewel de meningen daarover verdeeld zijn, maar het is moeilijk te repareren en heeft een hoog weggooi-karakter. Nog nieuwer is printed electronics. Met inkt, die bestaat uit koolstof-gebaseerde samenstellingen kan worden geprint op substraten. Het is op dit moment al extreem goedkoop om antennes, keyboards, OLEDs en andere elektronische schakelingen te printen. Ideaal voor consumermerken die deel uitmaken van grote investment companies. Daar is de meest belangrijke vraag hoe een elektronisch apparaat zo goedkoop mogelijk kan worden gemaakt. Dus, misschien dat we binnen tien jaar een geprinte converter krijgen met de prestaties van een MSB, een winkelprijs van 100 euro en een levensduur die gelijk is aan de uiterste consumptiedatum van het substraat en de inkt. Het zal de hifi-markt ernstig gaan veranderen. Toch zal er voor de massa-consument nog veel meer veranderen. Wat we nu nodig hebben aan converters, players en software als ROON gaat helemaal naar de cloud. We gebruiken die functies dan als web based services via onze smartphone. Thuis komt er dan alleen nog een signaal via de WiFi en dat stuurt rechtstreeks draadloze luidsprekers of headphones aan. Op deze twee producten na betekent dat het einde van de massa hardware-markt. Een niche blijft voor de high-end markt. Het biedt ook weer mogelijkheden voor artiesten. Als de massa-consument geen alternatief meer heeft voor het draaien van muziek en de artiesten zetten de techfirma’s buiten spel en gaan zelf content verkopen, dan kan er een einde komen aan de belachelijk goedkope streaming-abonnementen. Artiesten kunnen de consument dan een fatsoenlijk pay-per-view tarief laten betalen. Maar, de klassiek opgebouwde Alexander zal dit overleven en kan gecombineerd worden met een van de eindversterkers uit het Tsakiridis-aanbod. Er is overigens niets tegen om deze voorversterker met elektronica van andere merken te combineren. Tijdens de eerste luistersessie speelde de Alexander met de Apollon eindversterkers. Een jaar later speelde deze voorversterker met een tweetal solid state eindversterkers en vormde daarmee eveneens een perfecte match.
Luisteren
Zoals al gezegd klonk de set buitengewoon overtuigend na het aansluiten op de Elac AS-61 monitoren. De Tsakiridis-versterkers hebben een iets hogere gevoeligheid voor de match. Er is ook enige gevoeligheid voor de luidsprekerkabel. Wisseling van kabels en het schakelen van de terugkoppeling op de standaardwaarde deed de set uiteindelijk in alle perfectie klinken, zeker ook na het op de juiste manier plaatsen en tunen. Uiteindelijk presenteerde er zich een enorm ruimtelijk geluidsbeeld met, afhankelijk van het programma-materiaal, een exotische dynamiek en een zeer strakke en diepe laagweergave. De detaillering is erg goed en de set klinkt realistisch. Het geluid is ook heel energetisch en betrokken. Dat heeft te maken met de enorme energie die deze Griekse set kan mobiliseren. De drive en power binnen het hele frequentiegebied is enorm. Dat is niet alleen een kwestie van simpel vermogen dat een versterker kan leveren. Sommige versterkers met honderden Watts aan vermogenspotentie klinken zo suf als een slapende schoonmoeder. Die eigenschap heeft kennelijk een relatie met het design van de versterker. Met de verdeling van het te leveren vermogen over het frequentiebereik. De set is uiteraard ook nog beluisterd met enkele andere luidsprekersystemen. Daar zijn ook goede combinaties mee te maken. Die expressieve drive waartoe de Tsakiridis in staat is, heeft weer een relatie met de ingezette luidsprekers. Een luidspreker moet ook een dynamisch karakter hebben om die primaire energie van de elektronica te kunnen presenteren.
De Tsakiradis heeft absoluut de positieve eigenschappen van een buizenversterker, in de zin van een harmonisch rijke klank en veel ruimte, maar mist gelukkig de negatieve kenmerken van een aantal, doorgaans minder goed ontworpen, buizenversterkers. Denk aan onnatuurlijke warmte en zo’n suf en dynamiekloos geluid. Als je blind zou luisteren dan komt de set dicht in de buurt van wat goede solid state elektronica doet, hoewel de mate van controle die een solid state versterker uitoefent op de Elac AS-61, best iets hoger is. Maar goed, de keuze tussen solid state en buizen is een fundamentele, met voor beiden typen voor- en nadelen. Wie absolute top hifi op het gebied van buizen en transistoren met elkaar vergelijkt zal trouwens ontdekken dat de verschillen tegenwoordig niet zo groot zijn als vaak wordt gedacht. Het enorme verschil tussen tube en solid state vormt een mythe die ontstaan is in een tijd dat niet elke buizenversterker neutraal, snel en dynamisch klonk en veel transistorversterkers ook geen toonbeeld waren van schoon en vervormingsvrij geluid. In de luisterruimte worden vaak zeer goede resultaten bereikt door combinaties van solid state en tube te maken. De Alexander heeft zeer veel kwaliteit en misstaat niet in combinatie met andere eindversterkers. Kenmerkend is de fraaie gedefinieerde en zachte toon in het midden en hoog, zonder een te warme en zompige weergave te veroorzaken.
Epiloog
Tsakiridis hoort, lekker tegendraads, in het kamp van fabrikanten die voor een bereikbare prijs zeer goede hifi willen bouwen. Ook de Elac AS-61 monitor heeft een fabelachtige prijs/kwaliteitsverhouding. De Tsakiridis Alexander voorversterker met de Apollon eindblokken en de Elac AS-61 is een voorbeeld van een sublieme match, maar ook een set die bereikbaar is voor iedereen die voor een acceptabele investering een zo goed mogelijk geluid wil ervaren. Initiatieven, zoals Tsakiridis en Elac nemen op het gebied van betaalbare hifi, zijn goed voor de business. Zulke sets zijn vaak ook bereikbaar voor jongeren. Daarmee halen zij een veel beter geluid en een levensechte hifi-ervaring in huis. Veel realistischer en indrukwekkender dan de presentatie met hoofdtelefoons en portable spelers, ondanks de zeer goede kwaliteit van sommige hoofdtelefoons en players. Jongeren moeten eigenlijk de kick van een goed systeem met luidsprekers weer ervaren. De business moet het hebben van de jeugd en veel minder van de high-end freaks die tienduizenden euro’s kunnen besteden aan systemen. De meest opvallende USP van deze set is de enorme expressieve dynamiek en de fikse loskomende energie. Die worden gepresenteerd binnen een neutraal, ruimtelijk en realistisch geluidsbeeld. Niet elke buizenversterker bereikt dit niveau. De Tsakiridis set is dermate goed dat er ruimte is om nog enorm op te schalen.
Tsakiridis bouwt audio-apparatuur op de klassieke manier. Zulke apparaten zijn een dankbare investering. Ze gaan namelijk 25 jaar mee en vrijwel alles is over een lange termijn repareerbaar en vervangbaar. Dat is een ander verhaal dan geldt voor moderne streamers, multiroom units en converters, waarvan de onderdelen over vijf jaar niet meer verkrijgbaar zijn en die sowieso ook technisch en economisch nauwelijks een langer leven beschoren zijn. Tsakiridis geeft vijf jaar garantie. Afwisseling verheugt schreef Plato. Griekenland is niet de grootste leverancier van audio in de wereld, maar biedt met Tsakiridis een verrassend aantal voortreffelijke producten.
Prijs: Tsakiridis Alexander € 2310,-
Tsakiridis Apollon € 2450,- per paar
Colab, www.colab.be
Reacties (0)