In 2012 kondigde Mark Levinson ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan een nieuwe serie hifi-componenten aan: de 500 serie. En tot grote vreugde van veel muziekliefhebbers met grote sacd-collecties werden ook beelden getoond van een toekomstige sacd-speler, de No. 519. Iets om naar uit te kijken! Helaas zou dit prototype met een traditioneel cd-lade mechanisme in deze gedaante nooit in productie gaan…
In een mailwisseling die ik in 2017 had met Todd Eichenbaum, Director of Engineering Luxury Audio bij Harman International, over het gemis van een sacd-speler in de 500 serie, was hij duidelijk. Er waren op dat moment géén plannen voor Mark Levinson om zo’n component gaan te ontwikkelen. Maar hij voegde er uiteindelijk aan toe dat niets in de toekomst onmogelijk was. Daarmee ging Harman mijns inziens voorbij aan hifi-liefhebbers, die wel een Mark Levinson versterker wilden aanschaffen, maar voor een even hoogwaardige sacd-speler moesten uitwijken naar andere merken. Tot op de dag van vandaag vind ik dit een omissie in het 500 programma. En ziedaar. Als onderdeel van de latere 5000 serie werd vorig jaar plotseling de No. 5101 aangekondigd: een combinatie van een (jawel!) sacd/cd speler met een network streamer. Inmiddels is deze 5101 ook in Nederland leverbaar.
De 519: veelzijdig, maar geen sacd
Na die eerste aankondiging in 2012 duurde het nog bijna drie jaar voordat Mark Levinson de eerste telg zou lanceren van wat later een prachtige high-end serie 500 componenten zou worden: de No. 585 geïntegreerde versterker, tot op de dag van vandaag een van de beste versterkers ter wereld. Vervolgens werd op de CES 2017 de No. 519 Audio Player gepresenteerd. Een volledig ander apparaat dan het in 2012 getoonde prototype sacd-speler. De huidige No. 519 is een stevig geprijsde cd-speler/wired en wireless streamer van het hoogst denkbare niveau en voor mij op het moment van verschijnen de eerste streamer die ik daadwerkelijk goed vond klinken (saillant detail: onlangs wijzigde Mark Levinson stilletjes op het front van de No. 519 de aanduiding ‘Audio Player’ in ‘Audio Media Player’, nog eens een bevestiging dat dit apparaat zeer veelzijdig is in gebruik). Maar er was bij mij ook enige teleurstelling: deze No. 519 kon dus geen sacd’s afspelen en ook de keuze voor een slot-loading drive kon mij niet geheel bekoren, als je deze in dezelfde prijsklasse vergelijkt met de massieve drives van Esoteric, Accuphase of Luxman.
De 5101, een Zwitsers hifi zakmes uit Amerika
Om een jonger publiek in aanraking te laten komen met de hoogwaardige Mark Levinson geluidsweergave, ontwikkelde Harman de nieuwe en meer betaalbare 5000-serie, gepositioneerd onder de 500-serie, en zagen in 2019 twee voortreffelijke geïntegreerde versterkers het licht: de No’s 5805 en 5802. Nu komt daar dus een broncomponent bij. Het is verbazingwekkend hoeveel functionaliteiten de 5101 biedt in één behuizing. Allereerst de weergave van sacd en cd, maar ook cd-r en cd-rw, waarbij Mark Levinson gebruik maakt van een slot-loading mechanisme. Daarnaast is het een streamer via Ethernet of WiFi en een DAC. De 5105 ondersteunt files in de formaten FLACK, WAV, AIFF, OGG, MP3, AAC en WMA, gestreamd via NAS-drives, DLNA of UPnP en beschikt ook over USB-A voor weergave van audiofiles vanaf een USB-drive. Mark Levinson heeft veel aandacht besteed aan de kwaliteit van de elektronische componenten, zoals de ‘Pure Path analog output stage’ en de ‘Precision Link II DAC’. Beide, zoals straks zal blijken uit de luistertest, drukken een grote stempel op de weergavekwaliteit. Het hart hiervan wordt gevormd door een enkele ESS Sabre 32 bit PRO series D/A converter. Een relatief eenvoudige maar kwalitatief goede configuratie. Tegenwoordig zijn er veel duurdere sacd-spelers met een meervoudige DAC configuratie per kanaal. Er zijn op dit moment nog enkele verschillen met de mogelijkheden van de 519, die ‘Roon ready’ is en ‘MQA certified’, terwijl dit bij de 5101 (nog) niet het geval is. Vermeldenswaard is de mogelijkheid om filterkenmerken in te stellen voor digitale PCM-inhoud. Omdat dit erg afhangt van de persoonlijke smaak laat ik deze verder buiten beschouwing. Ik kon zelf het beste leven met de instelling van het ‘Hybride’ filter.
Uiterlijk en innerlijk toekomstvast
In de Amerikaanse pers las ik de opmerking dat de vormgeving van de 5000 serie ten opzichte van de 500-serie ‘wat goedkoop’ aandoet. Smaken verschillen, maar deze opmerking verwijs ik graag naar het rijk der fabels. De afwerkingskwaliteit is ronduit schitterend, met oog voor detail en met gebruikmaking van glas en aluminium. De bijbehorende aluminium afstandsbediening is eveneens heel mooi, maar ligt wel wat glad in de hand. De iconische rode tekst is in de 5000-serie meer oranjerood geworden en grover van vorm, waardoor iets van de traditionele Mark Levinson huisstijl verloren gaat. Desondanks is sprake van een fraai en tijdloos uiterlijk. Ook innerlijk is de 5101 toekomstvast, door de mogelijkheid om software updates te downloaden. Mark Levinson neemt dit serieus, want tijdens de luistertest van de 5101, die enkele weken in beslag nam, werd de software tot tweemaal toe bijgewerkt. Jim Garett, Senior Director of Product Strategy And Planning bij Harman, heeft voor de 5101 een passende omschrijving bedacht: ‘Integrated Audio Media Player’. En zo is het.
In- en uitgangen en bediening
De 5101 beschikt over optische en coaxiale inputs, gebalanceerde en RCA ongebalanceerde analoge uitgangen en een digitale coaxiale output. Verder zijn er aansluitingen voor ethernet, USB-drive, trigger, RS-232 en WiFi-antenne. Die USB-aansluiting op de achterzijde is in de praktijk trouwens behoorlijk onpraktisch. Als de 5101 is opgesteld in een gesloten kast kun je er bijna niet bij. Je moet je dan behelpen met een permanent kabeltje. De voorzijde zou hiervoor een betere plaats zijn geweest. Het sacd-audiosignaal kan, in verband met internationale afspraken over kopieerbeveiligingen met alle fabrikanten, alleen worden weergegeven via de analoge uitgangen. cd kan echter ook worden weergegeven via de digitale coax output. De bediening van de 5101 kan uiteraard plaatsvinden via de knoppen op het voorpaneel of de meegeleverde uitgebreide afstandsbediening, maar ook via de Mark Levinson No. 5000 5Kontrol app of de Harman Music Life app, die beide gratis via de App Store te downloaden zijn.
De luistertest
Omdat ik zelf een groot liefhebber ben van sacd-weergave en een grote verzameling sacd’s bezit, wilde ik in de luistertest hieraan extra aandacht besteden. Ik heb lang nagedacht hoe ik er achter kon komen wat de uiterste grenzen in audioweergave van de 5101 zijn. Na wikken en wegen besloot ik om dit op een ongebruikelijke manier te doen: eerst via de combinatie Stax SR-007 elektrostatische hoofdtelefoon en de Stax buizenversterker SRM-007TII. Deze set is in staat vrijwel neutraal de meest fijne nuances in muziekweergave weer te geven. Daarna met de nog genadelozere combinatie van de Stax SR-009 met de nieuwe (en waanzinnig mooie) Stax SRM-700T buizenversterker. Omdat het bij hifi gaat om ‘de som der delen’ werd de 5101 eerst hierop via RCA rechtstreeks aangesloten via een Siltech Anniversary 550i interlink. Een topkabel uit het Gelderse Elst gemaakt met een zilver-goud legering, uiterst stil en in staat het laagste diep tot het hoogste midden feilloos weer te geven. Een aanrader in combinatie met sacd. In de loop van de luistertest verving ik deze door een 550i XLR versie. Tja, en als recensent heb je dan ook een stapeltje sacd’s en cd’s die je door en door kent en die goed inzicht geven in de audiokwaliteit van het geteste apparaat. En natuurlijk hangt in het achterhoofd dan ook de vergelijking met de speler die ik dagelijks gebruik: een Esoteric combinatie (P05 loopwerk, D05 DAC) met een cd-lade die sluit als een kluisdeur. Toevalligerwijze aangesloten op een Mark Levinson No. 585 geïntegreerde versterker.
Bach zoals het hoort
De complete cantates van J.S. Bach door Masaaki Suzuki met het Bach Collegium Japan op 50 BIS sacd’s behoren tot mijn favoriete barok opnames. Er waren vele jaren voor nodig om alle opnames te realiseren en daardoor wisselde de opnamekwaliteit met de tijd soms wel een beetje, alhoewel altijd goed. Maar er zitten audiofiele juweeltjes bij. Op sacd nr. 46 (afzonderlijk te krijgen: BIS-1851) staat de cantate BWV19 Es erhub zich een Streit. In het eerste deel (track 22) zet Bach in fortissimo en een complexe polyfonie een volledig koor in met strijkers, koperblazers en slagwerkers. Het gevolg bij wat mindere kwaliteit hifi is een brei aan geluid, waarin je de plaats van koorleden en instrumentalisten nauwelijks kunt plaatsen en een plat geluidsbeeld overhoud. Ik hield dan ook de adem in toen ik voor het eerst de sacd in de 5101 laadde. Eerlijkheidshalve moest ik daarbij een wennen aan het slot-loading mechanisme, maar het werkt allemaal wel goed en uiteindelijk gaat het om wat er met de sacd/cd gebeurt als deze geladen is.
De geruststelling kwam al snel. De opstelling van het koor, in een halve waaier achter strijkers en koperblazers en slagwerk aan de linkerzijde, was volledig waarneembaar. De dynamiek van de sacd kwam hier volledig tot zijn recht. De harde slagen en roffels op de pauken kwamen zodanig binnen dat ik deze zelfs soms in mijn borstkas voelde, zoals dat ook in wekelijkheid op het concertpodium het geval is. De sopranen, alten, tenoren en bassen kon ik goed afzonderlijk waarnemen en de hoge Bach trompet schitterde boven alles uit, niet overheersend en scherp, maar zoals het moet. Suzuki vertolkt deze cantate niet zachtzinnig en af en toe, bij fortissimo, hoor je letterlijk de contrabassen grommen en het hout van de strijkstokken de snaren raken. De akoestiek van de Kobe Shoin Woman’s University Chapel is tijdens het luisteren tastbaar aanwezig. Zo hoort Bach te klinken.
Het orgel horen en voelen
De orgelopnames van het werk van de Spaanse componist Joan Cabanilles (1644-1712) door Léon Berben op een sacd van Aeolus (AE-10671) vormen een audiofiele lekkernij, DSD opnametechniek ten top! De registers van het uit 1761 daterende orgel produceren veel volume en de baspijpen laten in track 5, de Pasacalles II, zich niet alleen horen maar ook voelen. Je voelt de luchtverplaatsing in je borstkas. De hoge registers worden door de 5101 loepzuiver weergegeven en het laag is laag, diep, vol, maar niet vet en niet te overdreven. Die goede laagweergave valt wel op. De akoestiek wordt geweldig weergegeven. De eerste indruk van de 5101 is dat het met de sacd-weergave wel goed lijkt te zitten, zeker als ook het bronmateriaal van hoge kwaliteit is.
London calling via de 5101
De Amerikaanse jazz-zangeres Lyn Stanley heeft de afgelopen jaren enkele sacd’s en cd’s opgenomen die stuk voor stuk audiofiele hoogtepunten zijn, maar bovendien ook met geweldig goed gezongen en gespeelde jazz. De sacd ‘London Calling’ (ATM 3107) kost wat meer dan een normale sacd (import uit de VS) maar dan heb je ook wat. De 5101 is in staat om the stage geweldig weer te geven, maar ook details die je soms niet wilt horen. De bijgeluiden van het glijden van de vingers over de gitaarsnaren of over de snaren van de plukbas, met name bij track 3 Bye Bye Blackbird. Slagwerk en piano zorgen voor geweldig veel heldere dynamiek rondom de volle zangstem van Lyn Stanley en de boventonen van de pianosnaren zijn goed waar te nemen. Deze sacd heb ik meerdere malen beluisterd, eerst nogmaals met verwisseling van de RCA-bekabeling naar XLR en daarna wisseling van de electrostaat met buizenversterker. Vooral via de Stax SR-009 was te horen dat een verdere verfijning en nuancering van tonen en diepte nog haalbaar was. Mijn advies: sluit de 5101 dan ook gebalanceerd aan.
Live concertweergave op cd
En dan is het tijd voor de ‘gewone’ cd. De live registratie van een concert dat jazz pianiste en zangeres Diana Krall in 2001 gaf in de Olympia in Parijs (Verve 065109-2). Het was Krall’s eerste live cd en naar mijn mening nog steeds een van haar beste. Bij een live recording met veel publiek heb je doorgaans met allerlei problemen te maken: matige akoestiek, ploppende microfoons, krakende kabels en noem maar op. Niets van dit alles op deze cd, de opnametechnici hebben goed werk verricht. Direct na inschakeling laat de 5101 in een diep en breed stereobeeld applaudisserend publiek horen en zet de Mark Levinson Krall met Love Being Here With You met zoveel energie en dynamiek neer dat je niet op je stoel stil kunt blijven zitten. Ik gebruik deze cd trouwens vaak om beterweters, die beweren dat elektrostatische hoofdtelefoons geen diepe bassen kunnen weergeven de mond te snoeren. Ook een geweldige cd trouwens om luidsprekers te beoordelen. Een diepe en volle plukbas met de kenmerkende bijgeluiden van een grote houten klankkast, die ik ook herken als ik zelf op het concertpodium sta. De 5101 is in staat cd’s als deze geweldig goed weer te geven en onderscheidt zich opnieuw met mooi transparant laag.
Pini di Roma
Ottorini Respighi (1879-1936) is een van mijn favoriete componisten, niet in de laatste plaats door zijn fenomenale orkestratie, met vaak groot orkest en een keur van slagwerk. Grote gongen, klokken, xylofoons, triangels en bellen komen naast grote trom en pauken veelvuldig voor. Mijn favoriete opname is die van het Pittsburg Symphony Orchestra onder Lorin Maazel op een cd van Sony, opgenomen met Super Bit Mapping (SK 66843). In Pini di Roma gaat Ottorini van fluisterstil pianissimo tot orkaankracht fortissimo. In de overgang van het tweede naar het derde deel laat de 5101 opnieuw een kwaliteit horen: die van een immens diepe zwarte stilte, waarin klanken van piano en contrabassen wegsterven. Een geweldig opgenomen cd, die wonderbaarlijk de dynamiek van een sacd evenaart en via de 5101 alle opnamekwaliteiten en instrumentale nuances laat horen.
Streaming via de MusicLife app
Met nog mooie herinneringen aan de superieure weergavekwaliteit van de No. 519 ga ik vervolgens over op streamen. Van tevoren had ik de Harman MusicLife app naar mijn iPad Pro gedownload en vervolgens (echt een fluitje van een cent) mijn iTunes bibliotheek ingelezen. Ik heb geluisterd via een WiFi-verbinding. Ik denk dat veel aspirant-kopers van een 5101 niet direct over een bekabeld netwerk in huis beschikken. Koppelen aan een WiFi-netwerk is bij de 5101 heel gemakkelijk. Het apparaat ziet zelf de beschikbare netwerken, je selecteert er een van en vervolgens hoef je alleen het bijbehorende wachtwoord eenmalig in te voeren. Klaar! Vanaf dat moment is de 5101 ook in staat software updates uit te voeren.
De MusicLife app is door Harman ontwikkeld voor universeel gebruik, bijvoorbeeld ook voor Arcam, dat eveneens tot het concern behoort. Het nadeel hiervan is dat de unieke ‘look and feel’ van Mark Levinson er niet is. Dat is een beetje jammer. De app is eenvoudig van opzet en soms een beetje wiebelig in stabiliteit. De software kan beter en is soms ook wat onlogisch. Maar goed, het werkt voldoende goed en het went snel. Je selecteert de bron (in mijn geval een iPad Pro) en output audio (de 5101). Daarna kies je vanuit je bibliotheek een album of file en raakt de button ‘play’ aan. Met een bitrange van 320Kb/s is het vervolgens ontspannen luisteren naar violiste Nicola Benedetti ‘The Silver Violine’, opnieuw jazz zangeres Lyn Stanley (in de o zo mooie ‘Interludes’) en de Bach Goldberg variaties op klavecimbel door Mahan Esfahani op Deutsche Grammophon. Voor mij heeft Mark Levinson met de 5101 een mijlpaal bereikt in een weergaloos goede streaming weergave die ook nog betaalbaar is. Harman is een groot concern met meerdere merken. Als een van de merken enkele kwalitatief goede elektronische componenten heeft, zijn die ook voor andere merken binnen het concern beschikbaar. De auto-industrie werkt niet anders! Voor het streaminggedeelte van de 5101 heeft Harman gebruik gemaakt van enkele elektronische componenten van Arcam. Het is echter de combinatie van de wonderbaarlijk goede Precision Link II DAC en Pure Path analog output stage die vervolgens van het geheel een Mark Levinson maakt. Door deze aanpak is de 5101 ook aantrekkelijk geprijsd voor een breder publiek.
Herontdekt: de fun van radio
Mark Levinson presenteert de 5101 als het 3-in-1 apparaat. Tijdens de luistertest herontdekte ik de voor mij bijna vergeten wereld van de radio. Via de MusicLife app kun je naar internetradio luisteren, naar podcasts, maar ook, als je geabonneerd bent, ook naar TIDAL, Napster, Dezer, Qobuz en HIGHRESAUDIO. Een wereld gaat voor je open als je een ‘high quality’ radio station opent. Ik heb bijvoorbeeld geweldig genoten van het luisteren naar de zender SmoothJazz in een nog alleszins aanvaardbare 256Kb/s. De MusicLife app geeft maar weinig informatie, een logo van de zender, meer niet. Het display van de 5101 geeft dan wel de bitrate aan. Maar het wordt een interactieve ervaring als je vervolgens op je iPad naar de website Smoothjazz.com
gaat. Synchroon met het luisteren wordt via de website alle informatie geboden over artiesten, uitvoeringsdetails, meewerkende musici, cd-labels en titels, fraaie foto’s en nog veel meer. Deze luistertest van de 5101 bracht mij onverwacht veel extra plezier in deze mogelijkheid en ook in een kwaliteit en betaalbaarheid, waardoor ik nu ook zelf streaming eindelijk adopteer. Gevoelsmatig eigenlijk dus een 4-in-1 apparaat inclusief tuner, terwijl het natuurlijk ook om streamen gaat.
Conclusie
Aan het eind van de luisterweken heb ik de 5101 in een kleine luisterruimte ook nog enkele dagen beluisterd in combinatie met de Mark Levinson No. 5805 geïntegreerde versterker en Bowers & Wilkins 805 D3 speakers. Ik kan alleen maar zeggen: er blijft vrijwel niets te wensen over.
De Mark Levinson No. 5101 sacd/cd player/streamer kan veel, heel veel. De sacd-weergave is bovengemiddeld goed, de cd-weergave is topklasse. De weergavekwaliteit van streaming media is op een niveau waardoor veel kat-uit-de-boomkijkers in hifi land eindelijk de stap naar streaming kunnen nemen. Als je bedenkt dat de adviesprijs van de 5101 6.290 euro bedraagt en je de veelzijdige functionaliteiten en audiokwaliteit in acht neemt, dan mag gerust worden gesproken over een zeer scherpe aanbieding. Het zou mij niet verbazen dat daardoor ook hifi liefhebbers, die nu andere merken in huis hebben, besluiten om er een 5101 bij te kopen. Gevaarlijk is dat wel, want voor dat je het weet staat er ook zo’n schitterende bijbehorende No. 5805 geïntegreerde versterker in je audiorack. Valt er dan nog wat te wensen? Jazeker. Een iets meer geavanceerdere en qua software meer stabielere MusicLife app met meer Mark Levinson huisstijl, ook in de No. 5000 5Kontrol app, een USB-A aansluiting aan de voorzijde en (Todd, ik blijf het proberen!) voor een hoger marktsegment een geavanceerde 500-serie sacd/cd-speler met een zwaarder lade mechanisme. Wie weet bij het 50-jarig bestaan van Mark Levinson in 2022? Samengevat: ik kan de Mark Levinson No. 5101 van harte aanbevelen.
Reacties (0)