Hoewel deze test de Vocalis MK2-monitor betreft en niet de door mij in het mei-nummer van vorig jaar besproken vloerstaande Magister MK2-variant, zou je verwachten dat beide dezelfde techniek zouden delen. Maar dat blijkt toch een stuk genuanceerder te liggen. Hoewel de fraaie, middels CNC-techniek uit marine-grade berkenmultiplex gefreesde kastconstructie hetzelfde is gebleven en ook de tweeter ongewijzigd blijkt, is de rest van het ontwerp flink op de schop gegaan. Op de laatste dag van april kan ik dit met eigen ogen aanschouwen wanneer ik bezoek krijg van zowel de Nederlandse Ilumnia-distributeur vertegenwoordigd door Frank Essink en Felix de Schwartz, als Jef Nuyts, de geestelijk vader van deze luidsprekers. Zoals ik al verwachtte wordt hun bezoek vergezeld door twee forse dozen en een tweetal bijzondere gewichtige stands. Natuurlijk zitten hier de nieuwe luidsprekers in. Maar voordat we in de weer gaan met het nauwkeurig opstellen, vraag ik Jef onder het genot van een stuk gebak en koffie, wat er is gewijzigd ten opzichte van de vorige generatie. “Nou Werner, eigenlijk bijna alles en daar is niets aan overdreven. Zoals het een bevlogen ontwerper betaamt probeer ook ik mijn product(en) altijd verder te verbeteren. Je moet het zo zien: op een bepaald moment heb je alles wat je op dat moment aan kennis en ervaring hebt verzameld gebundeld in het model dat je dan vervolgens op de markt gaat brengen. Maar ook al zit er alle kennis en ervaring van dat moment in verwerkt, wil dat nog niet zeggen dat het dan al helemaal perfect is, maar je moet die knoop op een bepaald moment nu eenmaal doorhakken. Een besluitvorming die hard nodig is, omdat er anders nooit een luidspreker op de markt zal verschijnen.”
Na recent een poos met de indrukwekkende Boenicke W5 SE-luidsprekers te hebben geleefd, is het in deze editie de beurt aan een net zo verrassend paar weergevers. Dit keer niet afkomstig uit Zwitserland of de Verenigde Staten, maar lekker dichtbij van onze zuiderburen. Al in de jaren tachtig en negentig werd het muziekminnende publiek verrast door prachtig innovatieve en bijzondere creaties uit deze contreien. Wie de vijftig is gepasseerd kent doorgaans vast nog wel de Etude-luidsprekers van de getalenteerde Marc van Moerbeke. Om over de prachtige ‘telefoonhoorn’ Synthese-modellen van Ivan Schellekens nog maar niet te spreken. Hoewel de hoogtijdagen van deze beide voorhoedelopers alweer een poos achter ons liggen, is er sinds 2017 opnieuw sprake van zoín intrigerend vernieuwend merk. Misschien niet geheel verrassend is het een onderneming die wederom uit België afkomstig is en die net als bovengenoemde namen door innovaties het medium ‘luidspreker’ herdefinieert.
Grote stappen vooruit
“Hoewel de bestaande LEMS-driver al ontzettend goed was, wilde ik meer en nog beter. Een queeste die in eerste instantie te maken had met de belastbaarheid. Mede door de bewust gedoseerde indirecte afstraling van deze laag/midden-unit en de bijbehorende zeer lage vervorming en compressievrijheid, ontstaat doorgaans al snel de neiging om er luider mee te gaan spelen dan je met andere luidsprekerunits zou doen. Op zich niet eens zo erg, ware het niet dat de LEMS-driver vrij is van een fysieke ophanging. Dit geeft een hoop voordelen en daardoor heb ik hem ook ontwikkeld, maar het nadeel was dat met name bij luide rumble op sommige vinyl platen en zeer luide dynamiek erupties in vooral het laag, de unit vrij gemakkelijk tegen zijn eindaanslag aankwam. Dat gaf een luid “klunk” geluid. En ook al kon hij daar niet door kapot gaan, erg prettig en rustgevend was het natuurlijk ook niet. De oplossing vroeg een heel andere wijze van het probleem benaderen en zat uiteindelijk in de werking van de voeding die het magneetveld creëert. Die was in de vorige modellen stroom gestuurd en in de nieuwe Vocalis MK2 voor het eerst spanning gestuurd. Het gaat te ver om helemaal in detail uit te leggen wat de theoretische achtergrond is. Maar in de praktijk is er hierdoor aanzienlijk meer controle en grip in het laag. Zeg maar de eigenschappen van een goede luidsprekerunit met spider en rolrand, maar dan zonder de nadelen.” Jef lacht nu breed. “Het volgende onderdeel wat ik op de korrel nam was de conus zelf. Ja, die is nog steeds van papier, maar met verbeterde dempingseigenschappen. Een zeer sterk dempende conus geeft namelijk eerder een gesloten, bijna saaie weergave met maar weinig detail. Het uitganspunt was om blijvend detail weer te geven en tevens meer rust te creëren door middel van het dempen van resonanties in het conusmateriaal, maar dat bleek bijna, uiteraard, weer geen gemakkelijke opgave te zijn. Want wat is de beste weg naar het einddoel?”
Meer dan 25 prototypes
“Uiteindelijk vervaardigde ik wel 25 prototypes van verschillende conusmaterialen en variërende diktes tot nauwkeurig berekende sleuven, coatings en ga maar door. Maar niets bleek beter te presteren dan het originele ontwerp, vervaardigd uit geïmpregneerd papierpulp. Dus daar zat de oplossing niet in. Na nog veel meer experimenteren kwam ik uiteindelijk uit op een ring van speciaal dempingsmateriaal. Een extra aanvulling die op een nauwkeurig bepaalde plaats, onzichtbaar onder de conus wordt gelijmd. Samen met het spanning gestuurde magneetveld, bleek dit een grote stap vooruit in termen van power handling en precisie, maar mede door deze vinding kwam er nog wat anders belangrijks aan het licht. Want door de nieuwe nog betere kwaliteiten, bleek het nodig en wenselijk om mijn oorspronkelijke doelstelling te herdefiniëren. Het uitgangspunt van de oorspronkelijke Vocalis was voor mij tot dat moment dat het een afgeleide moest zijn van de vloerstaande Magister. Ik bedoel daarmee dat hij ook in het laag en qua grootsheid een soort van ‘vloerstaander-emulatie’ moest genereren. Maar aangezien mensen die een monitor kopen niet alleen naar de grotere plaatsingsvrijheid kijken, maar ook een grotere akoestische onzichtbaarheid wensen, besloot ik dat het tijd was om een andere weg in te slaan. Net zoals andere luidsprekergrootheden besloot ik bij de Vocalis MK2 voor een ‘magisch’ middengebied te gaan. Natuurlijk moest het niet alleen maar een mooie ‘midrange’ worden, maar was het doel wel om voor een meer typerend monitorgeluid te gaan. Dit zie je uiteindelijk ook in het verder behoorlijk gewijzigde technisch ontwerp terug.”
Van A naar Beter
Deze andere invalshoek zorgde vervolgens als volgende noodzakelijke stap, voor een compleet gewijzigd wisselfilter. Deze lijkt in niets meer op zijn voorganger en dat valt heel goed te zien op de foto’s van de binnenzijde van de kast. Dit gaat veel verder dan anders gekozen filterhellingen en een andere componentkeuze. “Zoals je inmiddels zelf ook al weet kun je iedere Ilumnia-weergever doeltreffend afstemmen op de akoestische omstandigheden. Bij de oorspronkelijke Vocalis kon dat met een zogenaamde ‘toggle’-schakelaar. Deze bevond zich op de achterzijde en daarmee kon je de energie van de mid-laag-frequenties in 3 standen regelen. Een instelbare baspoort aan de voorkant zorgde tenslotte voor een verdere optimalisatie en afstemming van het laag in een bepaalde ruimte. Timing is immers alles en de weergevers moeten zich zoveel mogelijk weg kunnen cijferen. Bij de Vocalis MK2 is de baspoort van de voorzijde naar de achterzijde verhuisd. Een overweging die te maken had met het gegeven dat ik hierdoor een nog betere laagintegratie en onzichtbaarheid van de luidsprekers kon bewerkstelligen. De weergave werd er als het ware een nog mooier geheel door. De van de Vocalis bekende kantelschakelaar voor het laag, heeft bij de MK2 versterking gekregen van een tweetal draairegelaars. Om met de driestandenschakelaar van start te gaan, deze is werkzaam in het midlaag en bestrijkt een gebied van 90 tot 230 Hz. Hij blijkt buitengewoon effectief om de juiste snelheid, timing en omlijning in het gehele laagbereik aan te brengen. De draairegelaar voor het middengebied stuurt vervolgens het bereik van 750 Hz tot 5 kHz, terwijl de regelaar voor het midhoog het gebied boven de 5 kHz beïnvloedt. Houd er wel rekening mee dat ik alles subtiel heb afgestemd, dus je praat over het beïnvloeden met enkele dB’s. Je kunt er dus niet de weergave mee ontregelen of de luidsprekers een heel ander karakter geven”. Tot zover Jefs uitleg over deze beauty’s.
Indrukwekkende specificaties
Hoewel het tijdens het interview niet ter sprake is gekomen, blijkt dat ook de specificaties van deze best forse monitorluidsprekers, op zijn zachtst gezegd, bijzonder te noemen zijn. Wat te denken van een frequentiebereik dat loopt van 40 Hz tot 21 kHz binnen +/- 3 dB (ruimte gemeten). Daarbij heeft de 40 Hz zelfs 0 dB afwijking! Het rendement is een prima en gezonde 89 dB bij een zeer versterkervriendelijke gemiddelde impedantie van 8 ohm, een typisch kenmerk van de innovatieve LEMS-driver. De minimale impedantie ligt bij 6 ohm, wat in ieder geval de weg opent voor een groot arsenaal aan mooie push-pull buizenversterkers. Ook relatief krachtige parallel geschakelde SET- buizenversterkers (single ended triode) zijn zeker toepasbaar. De 20,3 cm grote LEMS-driver, met zijn geïmpregneerde papieren conus, krijgt versterking van een 2,54 cm grote ringradiator tweeter die is voorzien van een zijden softdome. Zoals al enkele regels eerder gezegd is de kast met afmetingen van 48 cm hoog, 28 cm breed en 40 cm diep, beslist een stuk groter en met 17 kg ook gewichtiger dan de gemiddelde monitorluidspreker. Toch komt het model door zijn vele doelmatig afgeronde vormen en het fraaie berken multiplex kastmateriaal, nooit plomp of grof over en is het ontwerp een lust voor het oog.
Voorbereiding
Dat de Ilumnia Vocalis MK2 als een high-end luidsprekersysteem in de markt is gepositioneerd blijkt wel uit de hoge prijsstelling. € 16.000,- per paar is geen kattenpis voor een paar monitorluidsprekers. Toch is het gelukkig ook goed verklaarbaar, want kleine aantallen zijn nu eenmaal duurder dan massaproductie. Ook is alles louter handwerk (de LEMS-drivers worden zeer nauwkeurig afgesteld vanwege de zeer nauwe toleranties voor de gecentreerde ophanging), worden er veel maatwerk onderdelen gebruikt en is de laag/midden unit bijzonder kostbaar. Voeg daar tenslotte nog de zeer uitgebreide inregelmogelijkheden, een ingebouwde voeding, inbegrepen netkabels en persoonlijke aflevering thuis, inclusief installatie aan toe en het plaatje is compleet. Vanwege het hoge niveau (de luidsprekers zijn gehoormatig tot ontzettend veel in staat), heb ik ze omringd met bijpassende randapparatuur. Als versterkers zijn dat de Thrax Enyo 2 en mijn Zanden 6000. Terwijl als uitschieters op zowel relatief laag als (zeer) hoog prijstechnisch niveau, een Serblin & Sons Frankie, CH Precision I1 en MSB Premier DAC (is tevens voorversterker), met Premier director en S202 stereo eindversterker zijn ingezet. Qua bronnen is behalve de referentie Grimm MU1 met Mola Mola Tambaqui DAC en de eerdergenoemde MSB-combinatie, dit keer ook gebruik gemaakt van de Cary Audio DMS-650, 700 en 800 en Esoteric N-01XD-netwerkspelers. Signaalkabels zijn de KINZAN-exemplaren van het Nederlandse IKIGAI audio, SX van Nirvana Audio, Royal Signature en Crown-series van Siltech en de prachtige Dragon- en Fire-interlinks van AudioQuest. Op het gebied van stroomkabels heb ik van de Reference powercord van Kemp Elektroniks, de Current Conductor van Essential Audio Tools en tenslotte van de IKIGAI KINZAN en SX en PC+ van Nirvana Audio gebruik gemaakt.
Luisteren
Net als bij de vloerstaande Magister MK2-luidsprekers, start ik ook bij de nieuwe Vocalis MK2 als uitgangspunt met de plaats in de ruimte waar mijn Master Contemporary C-luidsprekers normaliter staan opgesteld. Omgezet in getallen is dat zo’n 60 cm van de zijwanden, 180 cm van de achterwand en 260 cm uit elkaar. Let wel: dit zijn waardes die in mijn ruimte goed werken, maar in andere omgevingen weer (heel) anders kunnen zijn. Wat verder opvalt is dat de aangebrachte demping/diffusie voor de eerste reflecties aan mijn twee zijwanden, net als bij de Magister MK2 ook voor de eveneens rondstralende Vocalis MK2 moet worden verwijderd. Het maakt een klein maar duidelijk verschil in de openheid en zorgt voor een nog gelijkmatiger afstraalgedrag. Ze ‘omarmen’ als het ware de desbetreffende ruimte en omdat het heel breedbandig gebeurt, ontstaat een zeer natuurlijke en ongedwongen presentatie. Een volgend aspect wat mij in positieve zin opvalt, is de heilzame werking van de sterk verbeterde grip en controle van de laatste generatie LEMS-driver. Door de al eerder in deze test vermelde wijziging van stroom naar spanning zijn de eerdergenoemde beperkingen verregaand opgelost. Alleen bij heel luid spelen van basrijk materiaal kun je het nog opwekken, maar voor normale woonsituaties is het nu absoluut toereikend. Verder is het vooral genieten van deze qua afstemming inderdaad duidelijk gewijzigde monitor. Door dat laatste probeert hij zich niet meer te meten met de rijker en voller afgestemde Magister MK2 vloerstaande luidspreker, maar is het veel meer wat je verwacht van een indrukwekkend holografische presterende monitor.
Holografische belevenis
Tweeweg weergevers van dit type (monitor) staan sinds jaar en dag bekend om hun fraaie ruimtelijke weergave en de Vocalis MK2 doet hier nog zelfs een aantal scheppen bovenop. Wie bekend is met de beroemde Duitse rondstralende MBL-luidsprekers, zal hier zeker dat karakter in herkennen. Verschil is dat beide Ilumnia-modellen voor het hoog (vanaf 10.000 Hz) wél direct stralen. Hierdoor blijft de voor velen zo gewaardeerde en gewenste directheid en focus behouden. Wanneer ik start met het prachtige melancholische My Friend the Forest van de Duitse muzikant en componist Nils Frahm op zijn album ‘All Melody’, geeft dit alles weer waar het merk Ilumnia voor staat. Het is een bijzonder emotioneel geladen eigen compositie en een waar meesterwerkje dat gebruik maakt van een bijzonder geregistreerde solo piano. Een typisch handelsmerk van Nils, die er gebruikmakend van een groot aantal piano’s, een hele reeks interessante albums omheen heeft bedacht. Terug nu weer naar My Friend the Forest, een nummer dat zo authentiek en gevoelig uit de Vocalis MK2 weergevers stroomt dat ik er emotioneel door word geraakt. De frasering van de noten, het vermengen van al die complexe harmonische structuren zonder er luidsprekerkleuring zelf aan toe te voegen. Het is er allemaal. Hoewel de andere aanwezige versterkers de kwaliteiten meer of minder benadrukken, wordt in mijn thuissituatie de beste match met de Zanden 6000-versterker gemaakt. Mogelijk zorgt de verhoogde grip van de nieuwe LEMS-driver voor een ideaal huwelijk met buizen, maar het verschil was opvallend groot in positieve zin.
Alleskunner
Zoals het een werkelijk goede luidspreker betaamt, kan de Vocalis MK2 met alle soorten muziek overweg. Door de bijzonder hoge snelheid van de vederlichte papieren conus van de LEMS-driver en het ontbreken van een spreekspoel, heeft muziek bijna de typerende snelheid van dipool magnetostaten en elektrostaten. Terwijl het middengebied daardoor bijna magisch kan aandoen, is het extra aantrekkelijk dat door de enorm breedbandige LEMS-driver, ook het laag met ‘dezelfde stem’ spreekt. Met andere woorden is de tonaliteit van hoog tot laag fraai gelijkwaardig en dat vergroot enorm het realisme en de zeggingskracht. Terwijl ik net magnetostaten en elektrostaten aanhaal, blijkt er nog een belangrijk weergavefacet te zijn dat de nodige indruk maakt. Want net als deze kastloze tegenhangers, ontbreekt ook bij de Vocalis MK2 voor een groot deel een kast of ‘boxy’ signatuur. Nee, het heeft nog niet de extreme kleuringsvrijheid van bijvoorbeeld een massieve aluminium Magico Q5, maar wat er aan (warme) kleuring overblijft, bevindt zich mooi ver op de achtergrond. Een facet wat de indruk naar livemuziek te luisteren nog verder vergroot en het tastbare en begerenswaardige gevoel geeft van de nabijheid van echte muziekinstrumenten.
Spelen met de instelmogelijkheden
Een baspoort die van de voor naar de achterzijde verhuist heeft voor mij persoonlijk flinke voordelen. Ik heb namelijk nog nooit een poort aan de voorzijde gehoord die ik beter vond presteren dan een goed ontworpen tegenhanger aan de achterzijde. Een gegeven dat te maken heeft met de uit-fase weergave aan de achterzijde van een luidsprekerunit die zich ongewenst vermengt met het in-fase geluid aan de voorzijde. Bij een poort aan de achterzijde heb je dit niet. Ook ervaar je het laag als dieper en meer homogeen. Maar de grootste bonus is misschien nog wel de nog verder toegenomen (3D) ruimtelijkheid. Niet voor niets plaatsen steeds meer fabrikanten tweeters of andere units aan de achterzijde. Iets wat bij de rondstralende Vocalis MK2 natuurlijk niet nodig is. Bij de driestandenschakelaar die zoals eerder gezegd het gebied tussen de 90 en 230 Hz omvat, kan ik kiezen uit ‘neutraal’, ‘dun’ en ‘warm’. Dit maakt een duidelijk een zinvol verschil waarbij ik voor mijn situatie voor ‘dun’ kies. In deze setting ervaar ik het grondtoonbereik als nog sneller, strakker en meer gedefinieerd. Maar één en ander is uiteraard natuurlijk ook sterk afhankelijk van uw eigen ruimte en de daar aanwezige opstellingsvrijheid. De draairegelaar voor het middengebied (750 Hz tot 5 kHz) zorgt voor een meer of minder geprononceerd middengebied terwijl de midhoog regelaar (> 5 kHz) een ideale toevoeging is in een bovengemiddeld harde of juist zachte/sterk gedempte omgeving. Als laatste kan zelfs de baspoort worden uitgeschoven/verlengd in de kast. Hierdoor kan het laag nog dieper doorlopen, maar gaat dat wel enigszins ten koste van de dynamiek en fysieke kracht. De weergave kan in zo’n geval als wat ‘liever’ worden ervaren, maar dat kan in bepaalde gevallen een zinvol offer zijn, omdat u hiermee ook bijvoorbeeld een vervelende laagresonantie in uw ruimte in beperkte mate kunt sturen/ombuigen. Kortom: de Ilumnia Vocalis MK2 is meer dan ooit geen Zwitsers maar een Belgisch zakmes. Een muzikale alleskunner die een groot scala aan muziekliefhebbers aan zal kunnen spreken en daarbij ook door zijn uitgebreide instelmogelijkheden, de opmerkelijk goede plaatsingsvrijheid en de vrije, natuurlijke weergave, een prachtig en lovenswaardige andere kijk op luidsprekerbouw geeft.
Conclusie
Tom en Jef Nuyts zijn twee rasechte muziekliefhebbende broers die niet graag op hun lauweren willen rusten. Vooral techneut Jef blijft vol met nieuwe, vaak onorthodoxe ideeën zitten. Ingevingen die hij door zijn grote talent, handwerkkwaliteiten en volharding, opvallend vaak tot een goed einde weet te brengen. Zelfs dermate goed dat zelfs grote luidsprekerfabrikanten het schaamrood op de kaken krijgen. Maar voor wie is nu een Ilumnia Vocalis MK2 bedoeld? Eigenlijk kan ik daar vrij kort over zijn: zelfbewuste muziekliefhebbers die graag hun eigen route volgen en daarbij niet bang zijn om buiten de gebaande paden te treden. Concurrentie is er in deze hoge prijsklasse heel veel. Ook zijn er nog veel meer andere merken die mooie ontwerpen op de markt brengen. Anderzijds is Ilumnia zowel qua merk, ideeën en realisatie van werkelijk vernieuwende technieken, uniek in de markt. Geen ander merk bezit deze technologie en door een reeks slimme vondsten vormen ze werkelijk het beste van meerdere werelden. Zo is er de snelheid van dipool folieluidsprekers, is er de bevrijdende 360 graden rondstralende weergave (het hoog is overigens wel altijd direct), opmerkelijk grote plaatsingsvrijheid, een bijzonder goede afwerking en materiaalkeuze en zijn de speakers met opvallend veel versterkers goed en gemakkelijk aan te sturen. De geschiedenis herhaalt zich en bewijst dat onze zuiderburen nog altijd tot veel meer in staat zijn dan alleen lekkere frieten bakken en Belgische chocolade maken.
Prijs:
Ilumnia Vocalis MK2 € 16.000,- per paar (exclusief stands)
Ilumnia, www.ilumnia.nl
Reacties (0)