Drieluik upgradeproces – Dr. Feickert Volare platenspeler (deel 3)

In de startconfiguratie die ik in de vorige uitgaven reeds uitvoerig heb benoemd is gekozen voor de prachtige Volare draaitafel van het Duitse merk Dr. Feickert Analogue voorzien van een lineaire upgrade voeding voor de motorsturing en W-10a toonarm van het Servische Auris Audio. De toonarm is voorzien van Van den Hul armbekabeling en in de headshell is een Van den Hul MC10 Special element gemonteerd. De gebruikte phonostage is de Vero S van Dr. Feickert Analogue inclusief een lineaire upgrade voeding. De bekabeling tussen platenspeler en de voorversterker is na de eerste upgrade voorzien van MC Silver interlinks van wederom Van den Hul. De upgrade in dit laatste deel betreft de wissel van de dr. Feickert Analogue Vero S phonostage naar de VdH The Grail MKIII. Dit maakt dit laatste deel van het upgradeproces een beetje een Van den Hul special.

Wererldberoemd

Van den Hul is letterlijk wereldberoemd om de productie van excellente Moving Coil elementen en het in dit drieluik verkozen MC10 Special element is geen uitzondering. Dit is een uitzonderlijk presterend element. Dit mid-output Moving Coil element heeft een output van 0,65 mV en een frequentiebereik van 5 tot 50.000 hertz. De compliance bedraagt statisch 28cu/dyne en dynamisch 14cu/dyne. De aanbevolen naalddruk ligt tussen de 1,35 en 1,5 gram. De gemonteerde arm van Auris Audio is een waar meesterwerk en heeft een ideale compliance met het element. Dit high-end element is voorzien van een type-1S ‘Naked Diamond’ naald die op een Solid Boron cantilever is gemonteerd. Door deze slijpmethode levert dit element een sublieme detaillering en exacte plaatsing van elementen in het geluidsbeeld. Ondanks dat dit 8,2 gram zware MC-element geheel met de hand is vervaardigd, is dit toch een zeer betaalbare échte Van den Hul. Dit ‘instap’ element tilt echt alle nuances uit de groef en hierbij gaat er tijdens de signaaloverdracht dankzij de toepassing van armbekabeling van dezelfde fabrikant, zoals in de vorige uitgaven al is geconcludeerd, geen detail verloren.

Laatste upgrade met een wissel van phonostage

De Van den Hul The Grail MM/MC phonostage is een prachtig stukje techniek. Deze phonostage is de derde generatie van dit topmodel en levert werkelijk superieure prestaties. Niet enkel ziet de behuizing er prachtig uit, de interne techniek is zelfs mooier dan dit. De voorversterker sectie is uniek. Voor de MM en MC gescheiden RIAA-equalisatie wordt enkel gebruik gemaakt van spoelen en wordt het gebruik van kwaliteitsbeperkende condensators en filters voorkomen. Het printmateriaal is van een speciaal materiaal vervaardigd en de printbanen zijn zelfs verguld. De printplaat is anti-microfonisch bevestigd en ook de bodem van de versterker is uit geselecteerd hout vervaardigd om het doorgeven van mechanische energie te voorkomen. De ingangsimpedantie MM bedraagt 47 kilo ohm en 50 picofarad, ingangsimpedantie MC past zichzelf aan tussen de 40 en 400 ohm. De uitgangsimpedantie van de voorversterker bedraagt 330 ohm.

De MC ingangstrap, de meest gevoelige ingangstrap, is ruisarm ontworpen. Door het gebruik van gyrators voor elke versterkingstrap wordt er een zeer doeltreffende ruisonderdrukking gerealiseerd. Zelfs bij elementen met een laag rendement levert deze een uiterst stille achtergrond. De load aanpassing in de MC-trap regelt zichzelf af naar de meest optimale waarde voor het gebruikte element. De gain is intern aan te passen aan de gevoeligheid van het gebruikte MM of MC element. De bouw is uiteraard dual-mono en hierbij zijn alle circuits optimaal van elkaar gescheiden. Het gebruik van gebruikelijke koppelcondensatoren in de signaalweg is hierbij zoveel mogelijk voorkomen. Tenslotte is de voedingsunit extern uitgevoerd om invloeden van magnetische interferentie, EMI, te voorkomen.

De laatste upgrade is, net als de eerste upgrade, relatief eenvoudig zelf te realiseren. We nemen de Vero S RIAA voorversterker inclusief de upgrade voeding uit de set en vervangen deze met de The Grail phonostage. Verder laten we alle overige componenten en bekabeling onaangeroerd. Ook ditmaal herhalen we weer de initieel verkozen playlist. Al kunnen we met traditioneel vinyl eigenlijk niet in dergelijke nieuwerwetse termen spreken.

Zoals het moet zijn

Time Bridges van Boris Blank ondergaat nogmaals een stukje verbreding en verdieping. Regen blijft een moessonregen, maar hier ondervindt met name het laag een enorm verschil ten opzichte van de klank met de voorgaande Vero S phonostage. De laagweergave lijkt met de Van den Hul een octaaf dieper te gaan en tilt de hele opname naar een hoger niveau. Wat een volheid, body en detail. De strings en synth lijntjes staan met deze nieuwe phonostage fictief nog verder uit elkaar. Alles wordt met een laagje aan ruimte omgeven en dit is vreemd om te zeggen bij een stukje elektronische muziek. Met deze hoger gepositioneerde phonostage wordt het gelijk duidelijk wat er in de muziek afspeelt en waar dit zich afspeelt. De energie van de individuele elementen is wederom licht toegenomen en klinkt in vergelijking met de Vero S genuanceerder, subtieler en bovenal analoger. Ik ervaar dit muziekstuk met meer gevoel, een toename in diepte en betrokkenheid. En dit ervaar ik al met een Van den Hul ‘instapelement’. Dit maakt hongerig naar een upgrade van het MC element.

Piano in Lazy Afternoon van Shirley Horn heeft ineens zoveel meer aan volume in de ruimte. Ook de eerder als een cello klinkende staande bas klinkt nu veel meer als een met strijkstok aangestreken contrabas. Het trillen van de snaren, het resoneren van de klankkast. Wauw. Wat een verdieping. Wat een dynamiek. Ook de diepe klanken uit het middenrif van de zangeres laten haar lichaam oneerbiedig een paar centimeter in omvang toenemen. Hier stáát ineens iemand. De energie in haar stem, s- en t-klanken hebben met deze The Grail RIAA voorversterker een extra extensie in het hoog. Niet scherp of hard, maar zoals het moet zijn. Meer dan voorheen hoor ik het lucht uit haar mond stromen en verbaas ik me over de uitmuntende articulatie van haar zang. Cymbalen zijn ineens met de helft gegroeid en hebben ditmaal een diepe, volle koperklank. Wauw.

Meer authentieke klank

Het begint allemaal als een cliché te klinken. Strums van gitaar in Mighty Sam McLane’s When The Hurt Is Over worden met meer energie aangeslagen en de uitsterftijd van zijn stem neemt significant toe in vergelijking tot de eerdere situatie. Alle instrumenten krijgen met deze laatste wissel van phonostage een meer authentieke klank en hierbij ervaar ik deze met meer autoriteit. Zelfs de druk op de toets van piano en het gewicht van het tegen de snaar aanslaande hamertje worden met meer gevoel weergegeven. Cymbalen hebben een extra extensie richting de topend en laten deze meer sprankelen dan voorheen. Ik hoor bij aanslagen in de middelste en laagste octaven van piano het typische timbre dat je waarschijnlijk alleen zult herkennen wanneer je zelf een vleugel of piano in de kamer hebt (gehad). Het geluidsbeeld groeit ook weer een aanzienlijk stuk waarmee alles volwassen wordt. Alles blijft op eenzelfde afstand van de luisterpositie en gaat niet op schoot of zelfs verder achter de speakers staan. Het podium blijft een podium, maar groeit alleen van een podium in een obscuur clubje naar het podiumformaat in een concertzaal.

Tenslotte sluiten we de sessies af met Jim Keltner van Sheffields Lab. Hierbij worden alle elementen, belletjes, schellen en percussie strak omlijnd weergegeven. Basdrum en toms hebben zoveel extra energie dat je je afvraagt hoeveel de draaitafel met dit element nog verder kunnen meegroeien. Cymbalen klinken echter dan ooit. Meer detail, resonanties en warmte. Zie deze warmte en toename van dynamiek niet zoals het aanschakelen van loudness. De klank is namelijk nergens dik, zwaar of aangezet. Zie het meer in termen als grootte, echtheid en autoriteit. Zelfs het afsluitende kuchje krijgt meer body en geluid uit het middenrif. De klappen die deze laatste upgradestap in de ruimte bij Music2 laat horen maken me stil. Is dit echt dezelfde set als waar we de upgrades mee zijn begonnen? Deze Van den Hul The Grail MKIII voegt echt iets heel speciaals aan de vinylalbums toe.

Laatste upgradestap & eindconclusie

We zijn een paar maanden geleden begonnen met de publicatie van dit upgrade drieluik en telkens wanneer we een upgrade stap maakten, beluisterden we kleine stapjes in geluidsverbetering op verschillende vlakken. Van het upgraden naar lineaire voedingen en het wisselen van de interlinks tot het upgraden naar de Van den Hul The Grail MKIII, een van de best presterende MM/MC phonostages in de markt. De stap in geluidsbeleving is telkens weer adembenemend. Wat bijna schokkend is, is dat de ogenschijnlijk behapbare stappen opwaarts bij het terugkeren naar de beginsituatie juist een enorme teleurstelling laat voelen. Eén dat het verschil in neerwaartse muziekbeleving zo groot is en twee, je weet nu wat je maximaal uit de set kán persen. Ja, dit komt natuurlijk wel met een serieus upgradebudget en ook de set waarmee we beginnen is niet overal op de hoek van de straat te koop.

Wat me bovenal verbaast, is dat relatief betaalbare high-end componenten zo ver kunnen meegroeien bij dergelijke ‘kleine’ upgrades. Bij digital audio verbaas ik me hier al niet meer over, maar bij een volledig analoge keten krab ik me wel achter de oren. Een kleine op het eerste oog onbeduidende voedingsupgrade voor de motorsturing van de platenspeler laat de beleving al met een aardige sprong toenemen en heeft soms meer effect dan een veel gedane kabelupgrade. Hierbij spreek ik mijn bewondering uit voor de kwaliteitsreserves van de dr. Feickert Volare platenspeler, de sublieme 10-inch arm van Auris Audio en de Van den Hul MC10 Special. Het investeren in high-end audio, maar je hierbij beperken tot het geboden instapmodel, kan je op de langere duur dus veel moois opleveren. Goed advies van de hifi specialist zet je in elk geval al met de neus in de juiste richting.

Platenspeler:  Dr. Feickert Analogue Volare + Dr. Feikert Analogue Lineair upgrade voeding
Toonarm: Auris Audio W10-a 10-inch rechte toonarm
Element: Van den Hul MC10 Special
Phonostage: Van den Hul The Grail MKIII
Bekabeling: Van den Hul MC Silver
Versterking: Trafomatic Evolution Line One VV en 2x Evolution Two stereo EV
Luidsprekers: Blumenhofer FS2
Music2 Audio Import, www.music2.nl