Stap 1: Idee- en conceptvorming

Bij ZH’12 was een groot aantal clubs al intensief bezig geweest met het vormen van het idee. Zij hadden mensen gevonden die de hoofdrol gingen spelen in hun documentaire of zij wisten al wat het onderwerp zou moeten worden. Wil je een docu maken, maar heb je nog geen enkel idee, lees dan lokale kranten, kijk eens goed rond vanuit je eigen interesses (sport, vrije tijd, verzamelen, kunst of wat dan ook), raadpleeg familie en kennissen. Door er mee bezig te zijn, komt er vanzelf een mooi onderwerp op je pad.

Stap 2: Onderzoek naar haalbaarheid

Heb je een idee of heb je een onderwerp gevonden, onderzoek dan eerst wat de haalbaarheid is. Stel dat je een film wil maken over de (emotionele) consequenties van de gaswinning in Groningen, kan dat dan? Ken je mensen in je omgeving die te maken hebben met die consequenties? Willen zij meewerken aan je film? En wat wordt dan het centrale onderwerp van je film? Hun strijd tegen de overheid? Hun gezinsleven of relatie die is veranderd door de jarenlange ellende van een verzakt huis (stress, lekkages, gedoe met aannemers etc.). Elk onderwerp heeft weer deelaspecten. Het is belangrijk dat je onderzoekt hoe het precies zit met je onderwerp. Duik in archieven, raadpleeg internet, praat met buurtgenoten en kennissen van je hoofdpersoon. Check of je vergunningen kunt krijgen als dat nodig is.
Daarbij komt dat je vooral goed moet nadenken over de boodschap die je met je film wilt overbrengen. Een documentaire graaft dieper en gaat verder gaat dan een portret.

Stap 3: Interview mensen/hoofdpersonen

Als je denkt dat je een goed onderwerp hebt gevonden, werk het dan uit. Bereid je film voor. Ga in gesprek met je hoofdpersoon en zijn omgeving. Om erachter te komen hoe het zit: wie is hij, wat doet hij, waarom doet hij het, waar en hoe? Bespreek wat je eigen ideeën zijn en wat voor film je wilt maken. Samen met de hoofdpersoon kom je tot een goed verhaal. Van belang zijn de 3 B’s:
– Betrokkenheid,
– Bevlogenheid,
– voorBereiding.
Jouw betrokkenheid bij het onderwerp is heel belangrijk. Door je betrokkenheid kun je je inleven. Je bevlogenheid bepaalt de emotionele energie die je erin gaat stoppen. En een goede voorbereiding leidt inhoudelijk tot een goed verhaal.

Stap 4: Stijlen en locaties

Als je met je inhoudelijke onderzoek bezig bent, kijk dan af en toe ook eens als een filmmaker naar alle informatie die voorbij komt. Welke stijl van filmen past bij je onderwerp? Zijn er mooie locaties waar je je opnamen kunt maken? Is je hoofdpersoon interessant genoeg? Is hij/zij een goede prater? Wil je zelf als interviewer in beeld of wil je juist dat alleen de hoofdpersoon te zien is en aan het woord is? Stijlaspecten om over na te denken. Schrijf ze op, bespreek ze met je team, maar maak nog geen definitieve keuzes. De enige keuze die je in deze fase moet maken, is de keuze voor je hoofdpersoon. Als hij/zij absoluut niet overkomt op film, moet je in deze fase – hoe moeilijk ook – besluiten niet met hem/haar door te gaan.

Stap 5: Schrijf je synopsis

Wanneer alle onderzoek is gedaan en er geen open punten meer zijn, ga je je filmidee beschrijven in een synopsis. Een synopsis is een beschrijving van de film op ongeveer één vel A4. Bij het schrijven van je synopsis kun je erachter komen, dat je nog bepaalde zaken moet uitwerken. Doe dat dan ook. Alles wat je na de synopsis nog aan onderzoek moet doen, zal leiden tot grote veranderingen in je script en planning en (dus) tot vertraging van je project.
Een synopsis die goed is, kent geen open punten. Dat is het belangrijkste document. Begin nóóit aan de realisatiefase als je synopsis nog niet 100% klaar is.

Project De Drieslag

In Zuid-Holland organiseert ZH’12 dit jaar een fantastisch project. Het heet De Drieslag. Een groot aantal deelnemers van Zuid-Hollandse videoclubs krijgt de gelegenheid een mooie documentaire te maken onder begeleiding van deskundigen uit de amateur- en professionele wereld. Het project biedt kansen om nieuwe contacten te leggen en bestaande kennis en vaardigheden bij de deelnemers te verhogen. Inmiddels zijn er allerlei bijeenkomsten en workshops geweest en verkeren de plannen in de fase van de synopsis. De ideeën variëren van bodemverzakking in Hazerswoude, een wijngaard en de piano op CS Den Haag tot stichting Tileng in Indonesië en rolstoeltoegankelijkheid in Capelle aan den IJssel.

Kijken, kijken, kijken!

Wil je een documentaire maken? Verdiep je dan in documentaires die op dit moment worden gemaakt. In het kort is mijn advies: kijken, kijken, kijken! Kijk hoe een professionele documentairemaker zijn onderwerp (hoofdpersoon) introduceert. Op welke manier wordt het probleem duidelijk gemaakt en hoe leidt het verhaal via obstakels naar het eind? Regelmatig maakt een documentairemaker een ego-documentaire, een film over (een deel van) zijn eigen leven.
Kijk via www.netflix.nl, www.idfa.nl, www.2doc.nl etc.

Wat is een documentaire?

Een documentaire is een non-fictiefilm of -radioprogramma, waarbij de maker een beeld tracht te geven van een aspect uit de realiteit, zoals uit de politiek, wetenschap, maatschappij, geschiedenis of van de persoonlijke belevingswereld van de documentairemaker. (bron: wikipedia)

Mijn Enschede

De documentaire Mijn Enschede is een film van Astrid Bussink. Het is een zogenaamde ego-documentaire, omdat zij zelf de hoofdpersoon is en op een persoonlijk onderwerp ingaat. In de film keert Astrid terug naar de stad Enschede waar ze aan de kunstacademie studeerde en waaruit ze op 13 mei 2000 zou verhuizen. Op die dag verwoest de vuurwerkramp haar huis. Bijna tien jaar later filmt ze hoe de wijk Roombeek is herbouwd en onderzoekt zij de nooit opgeloste oorzaak van de ramp in haar documentaire over verlies, verdriet, herinnering en complottheorieën.

Can’t stand losing you

Andy Summers nam het initiatief tot deze documentaire over The Police. Hij speelde gitaar in deze wereldberoemde band die meer dan vijftig miljoen platen verkocht. Andy vertelt aan de hand van een (fotografisch) dagboek zijn verhaal en toont uniek archiefmateriaal. De reden voor het maken van deze film is dat Andy nooit het gevoel heeft gehad dat ‘het echt voorbij was’ met The Police. Een echte ego-docu, waarbij de titel van de film de titel is van een van de songs van de band en heel goed op Andy’s gevoel in de film van toepassing is.

Interview

Een interview is een goed gesprek dat diepgang heeft en daardoor toegevoegde waarde voor de kijker die nieuwe aspecten ziet en hoort, waarbij het gaat om een echte ontmoeting, oprecht en met emotie! Zorg ervoor dat de gesprekken in je documentaire oprecht zijn en betrokken. Dan komt je hoofdpersoon goed tot zijn recht en voelt de kijker dat de ontmoeting écht is.

Zeebenen

In de vorige uitgave van Digital Movie stonden we uitgebreid stil bij deze documentaire over de zeevaartschool op Terschelling. Eza Doortmont en Pippi Kragtwijk maakten de film en bij deze film bleek maar weer dat het belangrijk is dat je je film goed voorbereidt.
Goed onderzoek en ook de juiste hoofdpersonen vinden, zorgen ervoor dat je film de toegevoegde waarde krijgt, waardoor je kijker blijft kijken.

Under the influence

Documentaire over rockster Keith Richards. En de film begint met klassieke muziek en met de hoofdpersoon op blote voeten in zijn tuin. Je verwacht dit absoluut niet. Het is een film die op de ‘bekende’ manier is gemonteerd: een sprekende hoofdpersoon met allerlei fragmenten uit het verleden en heden. Klassiek van opzet en leuk om naar te kijken. Let op camerabewegingen en afwisseling tussen Keith en de fragmenten.

Synopsis

Na al je onderzoek en interviews heb je genoeg informatie om te beslissen of je met je documentaire doorgaat. Dan is het van belang om alles goed te gaan documenteren. Goede documentatie is nodig voor de andere teamleden, voor sponsoren en geldschieters. Met goede documentatie, ook in fase 2, ben je in staat anderen duidelijk te maken waarover je film gaat en wat er allemaal gedaan moet worden.
In de synopsis beschrijf je op ongeveer één pagina A4 de inhoud van je film. Het is dus geen actielijst, een beschrijving van je idee of een planning. Het beschrijft je film.

Inside job

Indringende documentaire van Charles Ferguson over de wereldwijde crisis en hoe deze ontstond. Heel veel onderzoek zorgt ervoor dat de journalist de juiste, kritische vragen stelt. Bekijk deze film en merk dat je vanaf de eerste minuten emotioneel betrokken bent. Niet omdat de hoofdpersoon je zo raakt, maar omdat je – waarschijnlijk- boos wordt om de onrechtvaardigheid die uit het verhaal spreekt.

Voorbeeld van een synopsis - IJskonijn

De documentaire ‘IJskonijn’ (werktitel) vertelt één dag uit het leven van Joop Groteveld: zijn reis naar de Raad van State in Den Haag, waar hij tegen de gemeente Benzen over de uitbreiding van zijn ijsboerderij strijdt. Bij het volgen van Joop komen afwisselend anderen aan het woord en wordt gebruik gemaakt van historisch filmmateriaal van Joop en anderen.
Voor Joop is het een belangrijke dag en een belangrijke zitting. Tijdens de voorbereiding op de reis en de reis zelf vertelt hij hoe de zaak in elkaar steekt: de gemeente geeft hem geen vergunning voor het terras van zijn ijsboerderij. De weigering komt voort uit protest uit de buurt. Maar Joop vindt dat hij recht op de uitbreiding heeft.
Joops vrouw Anneke komt aan het woord. Haar gezin lijdt onder de situatie en zij kan het niet langer aanzien dat Joop haar Joop niet meer is. Haar inbreng is vooral de problemen waar het gezin mee te maken heeft.
Burgemeester Hendrik Vrolijk vertelt over het ontstaan van het probleem en wat de zienswijze van de gemeente is. Zijn uitspraken worden ondersteund door beelden van documenten, fragmenten van bijeenkomsten van de raad en enkele wethouders en juridische medewerkers van de gemeente.
De protesterende buurtbewoners worden vertegenwoordigd door Henk Janssen. Henk legt zijn standpunt uit, ondersteund door beelden van verleden en heden ten aanzien van de kavels, de lokale situatie e.d. Diverse fragmenten uit historisch materiaal.
De film eindigt met de dag dat de beslissing van de Raad van State in de bus valt en de reactie van Joop.

Pieter Reintjes