Review: YG Acoustics Carmel 3 luidsprekers – Geweldenaar met kleine afmetingen

Carmel 3

Het is inmiddels alweer een flink aantal jaren geleden dat ik de kleine Carmel 2 in de luisterruimte op bezoek had. Een heel bijzondere weergever die op dat moment een soort van ijkpunt was binnen de kleinere, zeer hoogwaardige vloerstaande luidsprekers. De Carmel 2 bleek weliswaar klein, maar ook zeer hoogwaardig en opvallend zwaar over te komen. Ze zagen er prachtig en bijna uit een ruimtefilm afkomstig uit, uitgevoerd met een fraai bewerkte blank aluminium panelen (ook verkrijgbaar in zwart) samengestelde behuizing. Een nog grotere verrassing vormde de zogenaamde BilletCore wooferconus. Deze beginnen hun leven als een massief blok vliegtuigaluminium waarna vervolgens 99% van het materiaal eraf wordt gefreesd en gerecycled. Vervolgens blijft er een afgewerkte conus over die slechts 0,2 mm dik is en minder dan 30 gram weegt. De gedachte hierachter is dat de conus hierdoor de oorspronkelijke structuur en sterkte van het ruwe blok behoudt en wordt gevrijwaard van de spanning die wordt geïntroduceerd door buigen of persen in een vorm. Kortom, een vreemde eend in de bijt op gebied van high-end. Deze werd nog vreemder op het moment toen bleek dat deze benjamin bijna als verplichting door een buitengewoon krachtige en kwalitatief zeer hoogwaardige (eind-)versterker moest worden aangestuurd. Een behoefte die mede werd veroorzaakt doordat niet alleen het rendement met 84 dB ronduit laag was, maar dat je als eindgebruiker ook met een nominale 4-ohms belasting met 3,5 ohm minimum en hoge, stroomtrekkende fasedraaiingen uit het scheidingsfilter werd geconfronteerd.

Verschillen

Terug nu naar de nieuwe Carmel 3. Hoewel de kast door nieuwe freesmachines nog naadlozer lijkt te zijn vervaardigd, lijkt de nieuwe generatie op het eerste gezicht als twee druppels op zijn voorganger. Dus ook hier zijn de afmetingen weer de bekende 103 cm hoog, 23 cm breed en 31 cm diep. Waarbij vermeld moet worden dat de behuizing taps toeloopt en aan de voorzijde aanmerkelijk breder is dan achteraan. De Carmel 3 bezit een gesloten behuizing en is uitgerust met bijzonder hoogwaardige WBT Signature Platinum luidsprekerkabelaansluitingen. Per kast gaat het hier om vier exemplaren, wat de luidsprekers geschikt maakt voor bi-wiring. De woofer/middenunit is een in eigen huis vervaardigde BilletCore van 18,5 cm. De belangrijkste verschillen tussen de vorige generatie en deze nieuwste versie zijn een verandering van de tweeter en een volledig herzien scheidingsfilter. De nieuwe 26 mm tweeter is een slim ontwerp waarbij een versterkt aluminium frame de 26 mm softdome op specifieke wijze ondersteunt. Hierdoor wordt de dome wel veel stijver, maar wordt er nauwelijks extra gewicht toegevoegd. Het aluminium deel begint trouwens als een billet of plaatje van 80 g en wordt tot een roosterstructuur (lattice genaamd) van slechts 0,03 g bewerkt. Alle bewerkingen worden in eigen huis uitgevoerd en met een precisie die kleiner is dan 0,001 mm. Dit hybride ontwerp zou vervorming moeten verminderen en de spreiding verbeteren voor een nog groter luisterbereik.

Compleet herzien scheidingsfilter

Een andere belangrijke verandering is het herziene scheidingsfilterontwerp. Hiervoor komt de al eerder in dit verhaal genoemde geavanceerde multi-domein simulatiesoftware ten tonele, waarmee zowel de amplitude-respons, fase en faselijnen tussen de twee aandrijfeenheden verder zijn geoptimaliseerd. YG vermeldt er indrukwekkende cijfers bij, waaronder een relatieve fasedraaiing van +/- 5 graden tussen de twee units van 700 Hz tot 3,3 kHz, wat ongekend goed is. Dat het frame onder de tweeterdome eveneens goed werk doet, toont de relatief lage overgangsfrequentie van 1750 Hz. Ook blijkt de vervorming nog aanzienlijk lager, is de toch al goede transiëntweergave nog verder verbeterd en behoren de homogeniteit van het afstraalgedrag evenals de uitmuntende lineariteit tot de beste in hun klasse. Mede door het verder optimaliseren van de kast en het scheidingsfilter, is het gewicht van 34 kilo voor de Carmel 2 naar 39 kilo voor de Carmel 3 gestegen. Goed nieuws is dat het rendement van 84 naar 87 dB is gegaan en de impedantie van 4 naar 6 ohm. Wel is de minimale impedantie nog steeds een lage 3,2 ohm, waardoor ook bij de Carmel 3 nog steeds van een bovengemiddeld krachtige en vooral stabiele, hoogwaardige versterker gebruikgemaakt moet worden.

Constructie

Hoewel deze derde generatie Carmel zoals gezegd veel lijkt op zijn beroemde voorganger, blijkt bijna ieder onderdeel te zijn aangepast om de prestaties nog verder te optimaliseren. Zo heeft de precisie-gefreesde aluminium, in zwart en zilver verkrijgbare behuizing, bewust wisselende diktes die op sommige plaatsen oplopen tot een zeer solide 35 mm. Intern is de kast verstevigd en strategisch gedempt om resonanties te minimaliseren en wie de behuizing ooit eens open heeft gezien, zal waarschijnlijk net als ik bijzonder verbaasd zijn wat zich allemaal in de behuizing bevindt. Sterker nog, ik heb zelfs nog niet eerder een luidspreker gezien waar zoveel filteronderdelen en andere maatregelen in de kast zijn aangebracht. En dan niet de minste onderdelen, want net als de luidsprekerkabelterminals zijn ook de filtercomponenten (o.a. puur metaalfoliecondensatoren en folieweerstanden) en bekabeling van absolute topklasse. Met andere woorden begint het al een heel stuk duidelijker te worden waarom een Carmel 3 zoveel moet kosten.

Gebruikte componenten

Soms moet je bij een test wat geluk hebben en in geval van de Carmel 3-luidsprekers vielen net een aantal testen heel gelukkig samen. Van voorganger Carmel 2 wist ik nog dat je er echt zeer hoogwaardige, lees krachtige (eind-)versterkers aan moest hangen om ze echt op dreef te krijgen. Dit werd behalve het complexe filter waarin erg veel eigenschappen nauwkeurig worden gestuurd en wat daardoor ook energieverlies geeft, ook veroorzaakt doordat de door YG zelf vervaardigde luidsprekerunits enorm hoog belastbaar en linear tot de laatste millimeter uitslag fungeren. De Carmel 3 heeft zelfs een nog complexer filter, dus ik was benieuwd hoe dit uiteindelijk uit zou pakken. Toevallig had ik op het moment dat deze luidsprekers in mijn luisterruimte aanwezig waren, niet alleen de prestigieuze Linn Klimax Solo 800 mono eindversterkers met Klimax DSM-streamer (die tevens als voorversterker diende) te logeren. Maar waren ook een Soulution 511 stereo eindversterker en CH-Precision I1 geïntegreerde versterker samen met mijn eigen Zanden 6000-buizenversterker voorhanden. Als bronnen fungeerden de Linn Klimax DSM, Synergistic Research Voodoo, Ideon EOS en mijn eigen Grimm MU1-streamer. Als DAC’s werden mijn Mola Mola Tambaqui, de Master Fidelity NADAC -combinatie van D (DAC) en C (Clock) en de Ideon ION ingezet. Zoals gebruikelijk pas ik altijd mijn kabelsamenstelling voor ieder testproduct aan. Een werkwijze die er door een optimale synergie te creëren voor zorgt, dat ieder product zo goed mogelijk in staat wordt gesteld om zijn maximale prestaties te kunnen leveren. De kabelmerken en -series die ik daarvoor heb gebruikt: Siltech Royal Single Crown, Crystal Cable Monet en AudioQuest Mythical Creature. Losse kabels waren verder afkomstig van Essential Audio Tools, Nirvana Audio en Kemp Elektroniks. Alle apparaten zijn tenslotte geplaatst op een breed Finite Elemente Pagode Master Reference-rack en een tweetal losse plateau’s van hetzelfde merk en dezelfde serie.

Luisteren

Als startpunt plaats ik de YG’s op dezelfde plaats als waar normaal mijn Master-luidsprekers staan opgesteld. In mijn ruimte is dat op 1/3 deel van de achterwand en verder volledig vrij van de zijwanden. Al snel blijkt dat ze net wat dichter op elkaar moeten staan. De spreiding is inderdaad verbeterd, want meer of minder indraaien geeft maar kleine verschillen. Wanneer je naar een ander luidsprekerprincipe gaat (in dit geval van een basreflex-ontwerp naar een gesloten kast) is dat altijd even wennen. Wat in geval van de Carmel 3’s nog eens extra wordt benadrukt omdat aluminium weergevers altijd in bepaalde mate temperatuurgevoelig zijn. Veel meer dan bijvoorbeeld houten exemplaren of andere materialen zoals kunsthars. Dus net uit de auto klinken deze Amerikanen nog wat stijfjes en ook nog een beetje hard. Maar na een aantal uur verdwijnt dat al snel, om vervolgens plaats te maken voor een rasechte high-end luidspreker. Nee, de Carmel 3 heeft nog net niet dat supertransparante en extreem hoogoplossende van zijn nog veel duurdere en grotere broer Hailey 3. Ook heeft het niet het achteloze gemak van zo’n groter meerwegsysteem. Maar wat het wel doet is een prachtige en onthullende inzage geven van de afgespeelde muziek. Het zal trouwens niet ieders ding zijn om muziek op deze zeer informatieve wijze voorgeschoteld te krijgen. Sterker nog, wanneer u van opnames houdt waar alleen de muzikale boodschap vooropstaat en de opnamekwaliteit niet zo van belang is, dan zijn dit mogelijk niet uw luidsprekers. Niet dat ze onprettig genadeloos zijn, want dat zijn ze zeker niet. Als wel dat ze dermate ongekleurd, snel en vrij van compressie zijn, dat er ook geen prettig sausje over de muziek heen komt te liggen wanneer de muziek minder goed is opgenomen.

Ruimte- en aansturingsinvloeden

Net als bij de Carmel 2 zijn ook bij de 3 zowel de ruimte waar de weergevers komen te staan als ook de aansturing van grote invloed op het te bereiken eindresultaat. Wat de ruimte betreft mag deze op zich best wel wat groter zijn. Maar wilt u echt het volledige potentieel ervaren waar deze weergevers voor zijn ontworpen, dan kunt u ze het beste in een gemiddelde tot zelfs kleine ruimte plaatsen. In een ruimte die eigenlijk te groot is, missen ze de beoogde impact en overtuigingskracht en dat zou enorm jammer zijn. Voor dat soort omgevingen biedt YG niet voor niets de grotere modellen aan. Ook de aansturing vraagt om meer dan gemiddelde aandacht. Experimenteren loont hier meer dan anders en hoewel een stabiele, stroomleverende (eind-)versterker echt een must is, zijn ook de finesses heel belangrijk. Uw YG-dealer kan in deze een grote hulp zijn. Ten opzichte van zijn voorganger zijn bij de nieuwe Carmel-generatie grote stappen gemaakt. Hoewel de versterker nog steeds potent moet zijn, is het oeuvre dat gebruikt kan worden gelukkig veel groter dan voorheen geworden. Mede daardoor heb ik met alle hier aanwezige versterkers weliswaar heel verschillende, maar ook allemaal op hun eigen manier, ronduit uitstekende resultaten kunnen bereiken. Op een gegeven moment komt het ook aan op de persoonlijke smaak en op welke eigenschappen je de meeste nadruk wilt leggen. Vol, vloeiend en rijk, of toch liever snel, slank en super doortekend. De YG’s zijn daarbij bijna een maximaal transparant venster en wat je erin stopt komt er ook daadwerkelijk uit.

Presteren ruim boven hun afmetingen

Wanneer u alle parameters uiteindelijk netjes voor elkaar heeft, blijken deze kleine weergevers welhaast buitenaards kernachtig en krachtig te kunnen presteren. Zelfs luid diep laag (het opgegeven frequentiebereik start al bij 32 Hz) valt bij een correcte opstelling in een niet al te grote ruimte, vrij gemakkelijk te realiseren. Maar het is in beginsel vooral de soliditeit en kracht die je niet achter zo’n relatief compacte speaker zou zoeken. Hoewel het alweer vele jaren geleden is dat hun voorganger hier logeerde, lijkt de 3 mij duidelijk meer verfijnd, gerijpt en vooral meer volwassen qua prestatieniveau. Hierdoor treedt de techniek meer naar de achtergrond en staat er een weergever voor mij, die de vele aantrekkelijke kwaliteiten van de YG Reference-modellen in een werkelijk kleine verpakking realiseert. Ook het hoog is door de nieuwe tweeter fors verbeterd en is nu beter in lijn met wat de grotere Reference-modellen al presteerden. Het eindresultaat van al deze maatregelen is een paar luidsprekers waarbij je enorm puur en intens van muziek kunt genieten. Uiteraard is dit een combinatie van een ultrastijve aluminium behuizing, zeer ver doorontwikkelde luidsprekerunits en zorgvuldig gekalibreerde wisselfilters. Maar het geeft ronduit een bijna satanisch genoegen om zelfs grootschalige orkestrale werken of drijvende popconcerten dermate gaaf, kernachtig en gemakkelijk uit zulke kleine speakers te horen komen.

Eindstation: concertzaal

Wanneer dit soort knowhow ten tonele komt, kun je jezelf als recensent bijna verliezen in het bijna eindeloos verheerlijken van al die technische ‘tour de force’ details. Anderzijds moet je naar jezelf toe (en je partner!) ook wel het nodige verklaren. Want het model is immers klein en de prijs zeer hoog. Dat laatste is een flink nadeel als je het moet betalen, maar het geeft zo’n fabrikant wel alle mogelijkheden om met zoiets bijzonders als deze super speakers ten tonele te komen. Verder nu met de muzikale voorbeelden en een prachtig voorbeeld waar de Carmel 3 toe in staat is, wordt gevormd door het album ‘Seven Pillars’ van het percussiekwartet Sandbox Percussion. Een gerenommeerde, uit de Verenigde staten afkomstige groep die in 2011 is opgericht. Het kwartet bestaat uit vier slagwerkers: Jonathan Allen, Victor Caccese, Ian Rosenbaum, en Terry Sweeney en staat bekend om zijn innovatieve en veelzijdige benadering van percussie. Hierbij voeren ze zowel traditionele als moderne composities uit en laten zelfs nieuwe werken schrijven door hedendaagse componisten. Hun optredens combineren virtuositeit met creativiteit en worden vaak omschreven als energiek en dynamisch. Vooral deze laatste twee aspecten komen meteen tot uiting bij het extreem dynamische eerste nummer Pillar I. Terwijl dit nummer meer modale weergevers vrijwel meteen in de stress doet schieten, laten de YG’s het gebeuren bijna onverstoord over zich heengaan. Want terwijl de luisteraar met wijd open mond in de luisterstoel of bank achterblijft, laten de YG’s de muziek op knappe, bijna 1:1 schaal herbeleven. De snelheid, kracht, impact, focussering, timbres en het realisme zijn echt ongekend goed. Zelfs dermate dat dit meteen toont waarom het prijskaartje zo hoog moet zijn.

Klassiek

Het Nederlandse label trptk staat bekend om zijn prachtige natuurlijke en realistische opnamen, waaronder veel klassieke kamermuziek. Vaak is dit voor degene die geen kenner is van klassiek wat minder toegankelijke muziek. Maar zoals ik zelf inmiddels al een hele poos weet, kan een audiosysteem van werkelijk hoog niveau de muzieksmaak enorm verbreden. Want wat eerst saai leek, kan dan ineens een onvermoede diepgang bezitten. Zo ook het album ‘à Amsterdam’ van het barokensemble Postscript. Een klassiek meesterwerk dat in juni 2022 live is opgenomen in de Waalse Kerk in Amsterdam en waarbij het kamermuziekensemble op authentieke historische instrumenten speelt. In tegenstelling tot veel pop- en jazzalbums waar je zo een paar ‘pakkende’ demonummers uit kan halen, vind ik dit bij barokmuziek heel anders. Je moet je er min of meer aan overgeven en je mee laten voeren met de sfeer en klanken van die periode. Wat de Carmel 3 betreft vraagt deze muziek om hele andere kwaliteiten. Eigenschappen die nu niet meer om zuivere kracht en impact draaien, maar veel meer om accurate timbres, verfijning, oplossend vermogen, ruimtelijkheid, overzicht en ga maar door. Hoewel de schaalgrootte en verbluffende overtuigingskracht van de YG-topmodellen nog verder gaat, is het wel knap hoe overtuigend deze kleine speaker al de barokinstrumenten gloedvol en overtuigend neer weet te zetten. Beperkingen zijn er niet echt en de mate waarmee de schoonheid en zuiverheid van al deze klanken en muzikale wendingen voor het voetlicht worden gebracht zijn sterk afhankelijk van de versterker en bronkeuze en variëren van mooi tot adembenemend. Er zijn dus veel keuzes te maken en het is aan u welke kant u op wilt.

Conclusie

Wat moeilijk en lastig enerzijds en extreem bevredigend anderzijds kunnen deze YG Acoustics Carmel 3’s toch zijn. Want kleine luidsprekers met een zeer hoog prijskaartje waarbij je ook nog eens kostbare, stroomstabiele en verfijnd presterende (eind-)versterkers nodig hebt, zijn niet bepaald wat je als toekomstige koper als ideaalbeeld voor ogen hebt. En waarom zou je ook zoveel moeite doen als het ook veel goedkoper kan? Omdat deze YG’s de kleinste, werkelijke top high-end luidsprekers zijn die ik ken. Een wolf in schaapskleren dekt hier nog niet eens de lading. Want deze kleine Amerikanen zijn gewoonweg bizar in vele opzichten. Eigenschappen die liggen op gebieden als overtuigingskracht, oplossend vermogen, compressievrijheid en realisme, zijn binnen deze afmetingen bijna niet op dit niveau te vinden. Het is verder ook enorm leuk, indrukwekkend en bovenal spannend, als je de prestaties van menig (heel) groot systeem door zo’n benjamin geëvenaard en soms zelfs overtroffen hoort worden. Het is nu aan u of u het aandurft om zoveel geld aan zulke kleine luidsprekers uit te geven. Toch kan het zomaar passen, Zeker als u bijvoorbeeld in een appartement woont waar woonruimte niet onbeperkt is, maar waar u wel compromisloos naar muziek wilt kunnen luisteren. In zo’n geval kan het muziekfeest vrijwel meteen losbarsten, want echte concurrenten hebben deze ultra kleintjes bijna niet en hun magische aantrekkingskracht zal absoluut voor vele gloedvolle muzikale uren zorgen.

Prijs:

YG Acoustics Carmel 3 € 33.900,- per paar (verkrijgbaar in zilver en zwart)

D&D Audio, www.dendaudio.nl