Interview: 25 jaar muziekplatform The Spirit of Turtle

De start

“De liefde voor muziek en techniek is bij mij al op heel jonge leeftijd begonnen. Ik herinner mij nog goed dat ik naar mijn eerste audioapparatuur luisterde. Het was een opstelling die uit twee verschillende buizenradio-ontvangers bestond en waarbij ik mijn eigen stereo weergave had gemaakt van wat eerst een mono Philips platenspeler was geweest. Het was magisch om muziekplaten op deze wijze af te spelen. Niet hoogdravend hoor, want de lp’s waren slechts exemplaren die mijn ouders gratis bij Reader’s Digest hadden gekregen. Maar toch zat er een enorme muzikale spanning in. Het is dat heerlijke gevoel en ook een soort van sensatie die ik tot op de dag van vandaag ervaar wanneer ik geniet van goede opnames die worden afgespeeld in hoge resolutie meerkanaals formaten. Het is ook die drijfveer en grote emotionele betrokkenheid die mij heeft doen besluiten om voor het opnamevak te kiezen. Samen met bovenstaande eerste wankele stappen op het techniekpad, ontdekte ik als kind ook vrij snel dat ik aanleg had voor het bespelen van muziekinstrumenten. Ik begon eerst met piano, later gitaar en ik wilde ook graag na de middelbare school aan een conservatorium studeren. Helaas dacht mijn vader daar anders over, waarbij hij steevast probeerde om mij op andere gedachten te brengen. Want zou het niet lastig zijn om met muziek een stabiele boterham te verdienen? Op zich zat daar zeker wat in, waarna ik schoorvoetend besloot om dan maar elektrotechniek te gaan studeren.”

Positieve wending

“Maar na drie jaar kroop het bloed toch waar het niet gaan kon en probeerde ik bij Polygram te solliciteren voor een stageplaats. Helaas accepteerden ze in die tijd alleen studenten van de opnameafdeling van het Koninklijk Conservatorium, waarna ik prompt besloot om alsnog de sprong te wagen door naar het Haagse conservatorium te gaan. De rest is inmiddels geschiedenis, want zoals verwacht voelde ik mij daar meteen als een vis in het water en lukte het mij om in slechts dik twee jaar tijd (ca. de helft van de tijd die normaliter nodig is voor deze opleiding) een professionele producent/opnametechnicus te worden. Vervolgens liep ik stage en viel, omdat ze pas net waren begonnen, bij het toenmalige gloednieuwe label Channel Classics met mijn neus in de boter. En voor ik het wist had ik meer dan honderd van de eerste producties opgenomen. Om nog maar te zwijgen van talloze opdrachten van derden voor andere internationale labels. Eén van de drijfveren voor het opnamevak is trouwens ontstaan door het enthousiasme van mijn belangrijkste leraar, Adriaan Verstijnen. En wat een enthousiasme en passie straalde die tijdens zijn lessen uit. Zijn passie werkte aanstekelijk en af en toe mocht ik zelfs meekijken bij zijn projecten. Dat waren niet zomaar producties, want hij werkte voor befaamde labels als Harlekijn Holland en Erato, en nam grote namen als Ton Koopman en het Amsterdam Baroque Orchestra en artiesten als Reinbert de Leeuw en Herman van Veen op. Doordat Channel Classics kwaliteit altijd op de eerste plaats zette, kreeg ik vanaf dag één een ware vuurdoop. Gelukkig deed ik het goed en mocht ik blijven, waarna vele muzikanten mijn pad kruisten.”

De stap naar zelfstandigheid

“Hoewel ik het enorm naar mijn zin had bij Channel Classics, was ik daar wel in loondienst en werd je toch geacht te werken volgens het stramien van het label. Op zich niets mis mee, maar ik wilde denk ik meer. En dat meer besloot ik zelf verder tot in detail uit te werken. Dus besloot ik op een gegeven moment de grote stap naar zelfstandigheid te maken. Hoewel het maken van stereo-opnamen, vooral wanneer je het echt goed doet, zeker bevredigende resultaten op kan leveren, had ik hierover ook andere ideeën. Met name bij akoestische muziek zoals bij jazz en klassiek, is meerkanaals weergave namelijk echt een enorme toevoeging. Ja, ik weet natuurlijk ook best wel dat er tot op heden helaas maar weinig consumenten zijn die de overstap van stereo naar meerkanaals hebben ‘durven’ maken. Maar vanuit een opname-technisch oogpunt is er tot op heden niets beters om zo dicht mogelijk bij de sensatie van een live-beleving te komen. Dus voor mijn eigen zelfstandige periode die inmiddels al meer dan 25 jaar bestaat, wilde ik het heel anders aanpakken.”

Grensvlak microfoons

“Eén van de dingen die als een storende horde steeds in de weg bleef staan was dat ik zelfs bij de beste conventionele meerkanaals opnames steeds ervoer dat bepaalde aspecten niet klopten en vooral niet geloofwaardig en realistisch op mij overkwamen. Dit bleek vooral te maken te hebben met het gegeven waarmee onze oren en microfoons van elkaar afwijken. Bij de mens is onze perceptie van het gehoor door het brein nog steeds geënt op de oertijd. Het lokaliseren van ‘gevaar’ is de hoofdtaak van ons gehoor. We zijn vooral heel goed in staat tot het lokaliseren van geluid dat zich in een breed vlak vóór ons bevindt. Ook kunnen we ruimtelijke hoogte en geluiden die van achteren komen in wat grovere mate detecteren. Wanneer ik een conventionele meerkanaals opname beluister, mengt het directe geluid zich vaak niet op de juiste wijze met het indirecte spectrum. Feitelijk klinkt het alsof je als luisteraar niet alleen met je hoofd naar voren gericht luistert, maar pretenderen de achter-kanalen ook “gevaarlijke” informatie weer te geven. Met andere woorden: directe geluidsbronnen in plaats van slechts de kaders van de opnameruimte. Daardoor ‘springt’ het geluid vaak onrustig heen en weer tussen het frontale beeld en de ‘omhullende’ weergevers. Door van grensvlakmicrofoons gebruik te maken is het ‘springen’, door een veel correcter tijd- en fasegedrag, minder problematisch en dat heeft te maken met de andere wijze waarop ze geluid registreren. Ze vangen namelijk het directe en indirecte geluid dat het membraan bereikt via wand-, vloer- en plafondreflecties, met een veel hogere mate van natuurgetrouwheid op omdat op een grensvlak een ‘drukpunt’ ontstaat. Als het ware ontstaat een soort ‘audio hologram’ met alles wat gebeurt in de ruimte, geconcentreerd in dat ene punt op het grensvlak, lees: een wand. Het zijn ook precies dit soort signalen die bij de luisteraar belangrijke informatie over de grootte en de aard van de opnamelocatie overbrengen. Nog belangrijker is dat de geluidstextuur veel minder gekleurd is dan bij microfoons op een statief. Dit komt door het ontbreken van kamfiltering die ontstaat door een mix van direct en (snel) indirect geluid van de vloer, plafond en wanden. Bij een grensvlakmicrofoon zijn alle geluidsfrequenties ‘in fase’, waardoor er minder van dergelijke interferentievervorming optreedt. Transiënten blijven zo ook beter intact, maar echt belangrijk is dat de vrijeveld- en diffuusveldfrequentiecurve van de microfoons vrijwel identiek aan elkaar zijn. Ons gehoor ervaart dit soort informatie intuïtief als ‘wanden’. Daardoor heeft de luisteraar veel meer dan bij gebruik van conventionele microfoons voor de surround-informatie, de indruk om daadwerkelijk zelf in de opnameruimte aanwezig te zijn. Het vertaalt zich in een zo gewenste ‘echte’ holografische afdruk van de opnameruimte. Een perceptie die ons gehoor dienovereenkomstig decodeert als een echte driedimensionale ruimte.”

Sonodore en HQMM

Al tijdens de eerste experimenten werd duidelijk dat ik een veelbelovende route had ontdekt. Maar de volgende uitdaging diende zich daarmee ook meteen aan en die had te maken met het feit dat het noodzakelijk bleek om grensvlakmicrofoons in dezelfde kwaliteit te gebruiken als die van de conventionele microfoons die rondom gevoelig zijn. Doordat grensvlakmicrofoons niet in dezelfde kwaliteit bleken te bestaan, heb ik vervolgens de samenwerking gezocht met de befaamde Nederlandse fabrikant Rens Heijnis en hun superbe Sonodore microfoons. Gezamenlijk is toen een grensvlakontwerp geconstrueerd dat wel voldeed aan de technische vereisten waar we door gebruik van de conventionele microfoons aan gewend waren geraakt. Op het moment dat ik deze nieuwe aanwinsten voor de achter-kanalen in 5.1-surround geluidsopnames ging gebruiken, leverde dit onmiddellijk het gewenste resultaat. Niet alleen ontstond nu wel een veel natuurlijkere akoestische indruk, maar was er ook de prachtige naadloze integratie met de voor-kanalen die meteen bewees dat de ingeslagen weg de juiste was. Vanaf dat punt ontstond er een inspirerende reis om de optimale opstelling van meerdere grensvlakmicrofoons voor zowel stereomixen en omhullende formaten als 5.1-surround sound en 9.1 Auro-3D te bepalen. Uiteindelijk kwam ik met mijn eigen ‘High Quality Musical Mastering’ principe (HQMM). Een matrix waarin vier tot acht grensvlakmicrofoons worden ingezet ter ondersteuning van de normale ‘rondom’gevoelige microfoons en waarmee een volledig naadloos omhullende weergave kan worden bereikt. Een presentatie die de fantoombeelden van de frontluidsprekers op heel natuurlijke wijze aanvult. Ook was het ‘trekken’ en heen en weer springen tussen de frontluidsprekers en surround-kanalen meteen als sneeuw voor de zon verdwenen.”

Auro 3D

Na dit gloedvolle betoog, wat ik tijdens mijn bezoek aan zijn prachtige studio in Haaften heb opgetekend, vertelt Bert trots dat zijn website ten tijde van dit schrijven al bijna 400 producten telt. Albums waarvan de oudsten – en dat is maar een klein aantal – nog enkel in stereo zijn geregistreerd, het leeuwendeel naast stereo ook in 5.1-surround wordt aangeboden en recent al bij 50 albums zelfs voor het magistrale Auro-3D (9.1) formaat kan worden gekozen! Bert: “Zelf houd ik erg van het volledig omhullende wat ontstaat door het 9.1 Auro-3D geluidsformaat. Met name omdat het een mooi aantal kanalen biedt voor mijn eigen hoogwaardige muzikale mastering principe (HQMM). Een opzet waardoor er van meerdere lagen grensvlakmicrofoons gebruik kan worden gemaakt en de ultieme illusie om er daadwerkelijk bij te zijn soms bijna schokkend is. Als kers op de taart biedt het systeem ook nog eens een zeer goede achterwaartse compatibiliteit met de traditionele audioformaten.”

The proof of the pudding

Omdat ik vanwege het interview toch al in de studio van Bert ben, is niets verleidelijker dan zelf eens te ervaren hoe zo’n Auro-3D-opname gehoormatig is opgebouwd. Vooral de invloed van de grensvlakmicrofoons heeft daarbij mijn grote interesse. Wat nu volgt behoort tot één van de grootste eyeopeners van de laatste jaren voor mij en geeft het een bijzonder onthullend en vooral indrukwekkend fraai beeld hoe knap deze opnames in al hun lagen zijn opgebouwd. We starten de educatieve uitleg met alleen de twee voor-kanalen. Deze zijn met de ‘normale’ ‘rondom’gevoelige Sonodore microfoons geregistreerd. Eigenlijk klinkt dit al verrassend goed en compleet over de als monitoren gebruikte zeer tijd- en fasecorrecte Avalon Eidolon luidsprekers. De beroemde en enorm snelle Spectral Audio versterkers zorgen verder voor de versterking, terwijl het Zwitserse Merging Technologies de verwerking van de digitale data voor zijn rekening neemt. Afgespeeld op deze zeer accurate keten is de herkenbare neutrale en zeer hoog oplossende Turtle Records signatuur vanaf het eerste moment volledig herkenbaar aanwezig. De voor-kanalen gaan weer uit en dan is het de beurt aan de achter-kanalen die met de speciaal voor Bert vervaardigde grensvlakpanelen die eveneens met Sonodore microfoons zijn uitgerust. Wat ik nu normaliter min of meer zou verwachten is eenzelfde soort indruk als bij de voor-kanalen. Dus weliswaar zachter, maar bijna net zo hard qua karakter en zelfs best confronterend. Maar zoals Bert al had voorspeld is niets minder waar. Het eerste wat mij treft is dat de achter-kanalen drie dimensionaal blijken te klinken. Het is dus helemaal geen confronterende, wat diffuse en platte brij, maar veel meer de ambiance-indruk die we ook met onze eigen oren bij livemuziek waarnemen. Wanneer de voor-kanalen eraan toe worden gevoegd en ik op de soepel draaiende masteringstoel langzaam ronddraai, is er een prachtig naadloos en zeer gelaagd samenspel tussen het directe en meer indirecte geluid waarneembaar, waarbij de frontale weergave niet in de verdrukking komt door de energie van achteren ondanks de gelijkwaardige geluidssterkte daarvan.

Geen afbreuk maar toevoeging

Waar veel conventionele meerkanaalsopnames meer het spektakel benadrukken en daardoor na langer luisteren als vermoeiend en zelfs onnatuurlijk kunnen worden getypeerd, ervaar ik de HQMM-techniek van Bert meer als een welkome oase aan rust en natuurlijkheid. Het is met name de illusie dat de weergave echt en geloofwaardig is, die het verschil maakt. Wanneer de boven-kanalen, die de ‘3D’ ervaring van Auro-3D zo typeert, ook nog worden ingeschakeld, merk je meteen dat het brein veel ‘giswerk’ uit handen wordt genomen. Want vanaf dat moment ontstaat een haarscherp en ontzettend duidelijk beeld van hoe de muziek tijdens de opname moet hebben geklonken. Of toch niet? Bert stopt de muziek, draait zich om en kijkt mij het volgende moment met een satanische grijns aan. “Nee Werner. Hoe graag ik het ook zou willen. Zelfs mijn uitgeëvolueerde microfoonopstelling en opnamemethodiek is niet in staat weer te geven wat je als luisteraar op dat moment in de zaal precies waarneemt. Het zal vast een domper voor jou en vele andere muziekliefhebbers zijn, maar dat is nu eenmaal helaas onmogelijk. Maar – en daar ben ik immers ook producer voor – bepaal ik wel samen met de uitvoerenden wat de luisteraar thuis ervaart. Wat je thuis hoort met mijn opnames mag dan niet het exacte 1:1 geluid zijn wat er tijdens de opnames daadwerkelijk heeft plaatsvonden, het is wel nagenoeg de treffende indruk die ik daar heb ervaren. Je hebt dus wel het gevoel, de nuances, de zaalindruk en de muzikale beleving. Daar ligt volgens mij ook het doel van opnames. Alles zo mooi mogelijk voor het voetlicht proberen te krijgen, waarbij de volledige muzikale boodschap, integriteit van de artiesten en de auditieve indruk zo levensecht als mogelijk moet worden gerecreëerd.”

Conclusie

25 jaar muziekplatform The Spirit of Turtle is een prachtige mijlpaal van opname-engineer en producer Bert van der Wolf. Alle bijna 400 producten, waarvan alles is te downloaden en een deel zelfs nog fysiek op cd en sacd verkrijgbaar is, delen één belangrijke eigenschap: opname-technische excellence. Natuurlijk zijn het in eerste instantie vooral de uitvoerenden die in maximale muzikale glorie voor het voetlicht worden gebracht. Maar het zijn wel de indrukwekkende vaardigheden van Bert die dit voor de luisteraar zo heerlijk verteerbaar maken. Houd er echter wel rekening mee dat deze opnames niet van het bekende ‘suikerzoete’, euforische type zijn. Hier geen compressie-sausje in combinatie met een romantisch bremzoet suikerlaagje. Nee, alle opnames die vallen onder ‘The Spirit of Turtle’-vlag zijn stuk voor stuk te betitelen als zo natuurlijk en realistisch als maar mogelijk. Wat u dus waarneemt is een bijzonder geloofwaardige impressie zoals de desbetreffende artiesten graag willen hoe u hun muziek thuis waarneemt. Compleet met levensechte dynamische contrasten, spannende en enerverende wendingen, een omlijning met typerende zachtheid zoals je dat live in een zaal ook waarneemt en vooral een maatstaf zettende resolutie en zeggingskracht. Het mooiste heb ik voor het laatst bewaard. Want wie nu zelf graag eens met de prachtige hoge resolutie stereo, 5.1-surround sound en/of Auro-3D 9.1 meerkanaals opnames van ‘The Spirit of Turtle’ op een voordelige manier kennis wil maken, krijgt nu een prachtige kans. Want door de code ‘MT+3D9.1 DXD’ in het ‘gift card of discount code’-vak op de ‘The Spirit of Turtle’-website bij het afrekenen in te vullen, krijgt 10 euro korting op ieder van deze – op dit moment – 392 producten. Als dat geen fijn jubileumcadeau is?

Northstar Recording Services & Consultancy | Edison Production Company | The Spirit of Turtle

Tel : +31 653420430, e-mail: info@spiritofturtle.com, www.spiritofturtle.com