Het analoge filmrolletje herleeft – Ga voor creatief, nostalgisch en retro-cultbeleving…

Even voor het juiste begrip. Analoog betekent in dit artikel het gebruik van de chemische filmemulsies. Dat zijn kleurnegatief, zwartwit-negatief en dia. Digitaal betekent het gebruik van een beeldsensor en het opslaan naar een geheugenkaart. De elektronica in de analoge camera kan best ook vrijwel geheel digitaal werken bij de sluitertijden, het diafragma, ISO-gevoeligheid, AutoFocus, beeldcorrectie objectieven en lichtmeting! Daarnaast zijn er de nostalgische c.q. ouderwetse (grotendeels) handmatige camera’s.

Het is de analoge film waar het allemaal om draait. Hiermee bepaal je het karakter van het beeld. Te noemen kleurstelling, scherpte, contrast en korrel. De gebruiker kiest de beoogde emulsie, schiet het rolletje vol, laat dit ontwikkelen en vervolgens digitaliseren of gaat zelf inscannen.

Nog volop filmpjes

Nog niet zo lang geleden leidde het analoge filmpje een teruggetrokken bestaan. Alleen de ware creatieveling en vakfotograaf gingen nog met 35 mm en rolfilm aan de slag. Daarnaast nog een aantal compacts, deels wegwerp, voor op vakantie. Daar is recentelijk behoorlijk wat verandering in gekomen. Jongeren storten zich op de cultbeleving en charme van het fotograferen met rolletjes en voornamelijk compact hippe compact- en influencercamera’s. Bij de foto/videografie gaat het met name om de gevoelsmatige en creatieve mogelijkheden die het analoge filmpje biedt.

Er zijn twee gebruikersplatforms te onderscheiden: Als eerste de creatieve emulsies. Die bieden elk hun eigen beeldweergave. Je kiest bijvoorbeeld voor scherp of zacht. Een hoog of juist wat lager contrast. Wel of geen korrel. Nostalgische aspecten van het nega/positief. Tevens de ‘andere of vreemde’ kleuren of een schilderij/canvas-effect. Bijvoorbeeld de analoge films van Lomography met deels onvoorstelbare resultaten voor kleur en zwartwit, infrarood of heel levendig. En zwartwit heeft nog altijd een prachtige charme.

Het tweede gebruikersplatform betreft de veeleisende (vak-)fotografen. Die verlangen een constante beeldkwaliteit en optimale prestatie voor het gestelde doel. Bijvoorbeeld de Kodak Portrafilms voor portret, levendige of juist ingetogen kleuren en hard of zacht contrast. Fameus zijn de excellente emulsies van 50 en 100 ISO.

N.B.: Je hoort dikwijls dat een digitale camera met elektronische filters toch ook die oude emulsies kan nabootsen. Dat is zeker waar en vaak ook best goed. Doch er gaat in kwaliteit en mogelijkheden niets boven de echte analoge emulsie.

In tegenstelling tot wat menigeen denkt zijn analoge filmpjes nog volop verkrijgbaar voor 35 mm 120 rol en ook 110. Bekende merken zijn Kodak, FUJIFILM, Ilford, Rollei, Agfa, Fomapan en Adox. Vrijwel elke fotoketen en vakhandel heeft ze op voorraad. Wij kwamen bij een telling tot meer dan 200 verschillende rolletjes 35 mm en 6 x 6 cm.

Analoge film heeft een min of meer vaste ISO-gevoeligheid. Dus niet zoals bij digitaal even aan de (menu)knop voor de ISO-waarde draaien. Voor buiten raden wij ISO 200 aan. Binnen 400-800 of hoger. Er is 3200 ISO leverbaar voor weinig licht. De hoogste kwaliteit zit bij ISO 50, 100 en 160. Neem bij voorkeur een emulsie met wat meer belichtingsspeelruimte, iets van twee stops onder- en overbelichting.

N.B.: Gekleurde (effect)filters hebben direct invloed op film-emulsie. Dus geen ongewenste correctie zoals bij digitale camera’s kan gebeuren. Bij het fotograferen onder kunstlicht is een  blauwfilter, flitslicht of Tungsten-film nodig. Anders slaat alles rood-oranje uit!

De prijzen voor het aanschaffen van een analoog rolletje lopen uiteen. Van circa € 10,- tot ruim € 20,- voor kleur. Bij zwartwit kost het 5 tot 10 euro. Dat is duurder dan digitaal maar de tweedehandsapparatuur kan een flink stuk goedkoper zijn dan digitaal.

Ontwikkelen en afwerken

Zoeken met een lantaarntje naar een adres om jouw analoge filmpjes te ontwikkelen? Dat hoeft echt niet meer. Menig fotohandel of printshop biedt een analoge service voor negatieffilm en dia’s. Naar keuze 35 mm, 120 rol, halfframe of 110. Ook gewoon bij de Hema. Kruidvat, AH e.d. Cameranu en Kamera Express bieden een uitgebreide service via (eigen) ontwikkellabs. Het is maar welke kwaliteitseisen en aanvullende fotoservice je nodig hebt.

N.B: Kleur heeft een eigen C41 ontwikkelproces voor negatief en E6 voor dia. Idem heeft zwartwit zijn specifieke chemicaliën nodig. Het ontwikkelen zelf kost bij een laboratorium of fotowinkel tussen de € 6,- en € 10,-. Duurt doorgaans circa 1 week tot 14 dagen. Desgewenst voor een meerprijs ook printen op fotopapier en digitaliseren. Natuurlijk kan je ook zelf met een donkerekamer, ontwikkeltankje, chemicaliën en filmklemmen aan de slag gaan. Bij grotere aantallen filmrolletjes voordeliger. En bij het zelf ontwikkelen heb je het proces en eindresultaat geheel in eigen hand. Tip: Daar het dikwijls lastiger is om een ontwikkellaboratorium voor zwartwit te vinden en dat dan ook nog eens langer duurt, is er een oplossing: De zwartwit-negatieffilm Ilford XP2 Super 400 kan gewoon in C41 kleur ontwikkeld worden. Je krijgt dan toch fraaie zwartwit-beelden die tevens prima bruikbaar zijn in digitale videoproducties.

Nieuwe en oude apparatuur

Er is nog een behoorlijk aanbod van nieuwe analoge camera’s. Hoofdzakelijk compacts en snaphooters van onder andere de merken Kodak, Agfa, Yashica, Olympus, Hema. Ilford, Canon, FUJIFILM, Lomography, Easypix, Diana en Holga. In trek zijn ook de wegwerpmodellen die je na volschieten in zijn geheel inlevert. Voor enkele tientjes koop je er al eentje. Dit type analoge camera is populair bij jongeren, vakantiegangers en familiekiekers. Werkt allemaal heel eenvoudig met best aardige resultaten. Met modellen zoals de Olympus Trip 35 wordt ook serieuze fotografie bedreven. Vrij uniek zijn de geavanceerde Pentax 17 halfframe en simpele retro Holga120 (voor € 40,-) rolfilm camera’s.

Een aparte categorie vormen de direct klaar of instant camera’s van Polaroid en FUJIFILM. Daarin zitten ook analoge films met direct een positieve afdruk. Je kunt deze analoge films in verschillende creatieve varianten kopen en ook tijdens het ontwikkelen bewerken. Dan de tweedehands (occasion) camera’s en bijbehorende objectieven. Je kunt hier voor een prikkie de groten der retroapparatuur aanschaffen. Bijvoorbeeld een spiegelreflex met standaard zoom heb je al voor € 60,- tot € 80,-. Een compleet systeem van een SLR-body met drie tot vier objectieven heb je al voor minder dan € 500,-. Zo kost een Nikon F90X rond de € 140,- en deze analoge spiegelreflex biedt qua elektronica, AF, lichtmeting en instelmogelijkheden (M,A,P) het neusje van de zalm. Ook een Leica R8 maakt jou niet straatarm. Wie echt klassiek retro en handmatig ambieert kan eveneens prima terecht bij de occasions. Lekker zelf de sluitertijd, het diafragma, scherpstelling en belichtingsmethode kiezen. Het voelt helemaal weer als de klassieke fotografie.

Het aanschaffen van tweedehands houdt natuurlijk altijd enig risico in. Bij aankoop van particulieren en Marktplaats is de uiterlijke staat en vlekkeloze werking niet altijd even duidelijk. Uiteraard wel lekker goedkoop. Niettemin werkt een analoge camera van 40-50 jaar oud of nog langer geleden veelal nog goed tot uitstekend. Wil je daarentegen op safe spelen koop dan bij een gerenommeerde fotozaak. Die geven een omschrijving van de uiterlijke toestand (een 7,5 tot 8 of beter is prima), controleren de werking, maken de spullen schoon en geven ook nog eens garantie. Vertrouwd zijn fotozaken zoals Cameranu, Foto Verweij, MPB (Duitse foto), Foto Tuerlings, Kamera Express, Foto Sipkes, NEBO, Fotohandel Delfshaven, Foto De Wit. Hard to find camera store en Hafo. N.B.: Enkele krasjes, stofjes of wat slijtage aan de bekleding doen er in de praktijk weinig toe. Je kunt er nog best goed mee fotograferen en kleine onvolkomenheden hebben zo hun filmische charme. Een probleem bij oude modellen kan het ontbreken van reserveonderdelen bij een reparatie zijn. Niettemin werkt een analoge camera van 40-50 jaar oud of nog langer geleden veelal nog goed tot uitstekend.

Digitaliseren en scannen

Met een negatief ansich kan je niet zoveel. Dit in tegenstelling tot een fotoprint of dia. De meeste foto/videografen hebben thuis geen fysieke donkerekamer meer. Wel willen zij de kleuren- en zwartwitbeelden graag op de pc of Mac zetten voor verdere bewerking en/of opname in de videomontage. Dat betekent digitaliseren en conversie van het negatiefbeeld. De meeste ontwikkellaboratoria bieden naast het afdrukken van foto’s ook de mogelijkheid tot het digitaliseren. Je krijgt dan naar keuze de ingescande foto’s of dia’s op een USB-stick, cd-rom, eigen account in de Cloud of toegestuurd via WeTransfer. Dan heb je daar verder weinig omkijken meer naar. Kan meteen op de computer gezet worden. Een andere creatieve mogelijkheid betreft het zelf inscannen van negatieven en dia’s. Ook de oude filmstroken die nog in albums zaten of op zolder lagen. Daarvoor is een filmscanner vereist. Daarin schuift de gebruiker de filmstroken of ingeraamde dia’s met behulp van een kunststof houder. Een goede filmscanner voor ook hogere resoluties kost circa € 350,-. Er weer uit met 30 maal zelf een rolletje scannen. Bekende merken zijn Plustec, Reflecta, Epson en Kodak. Tevens zijn er modellen die het gescande materiaal zonder computer op een geheugenkaart of USB-stick zetten en een viewerschermpje aan boord hebben.

Even iets over filmscanners en bijbehorende software op de computer. Voor de correcte werking zijn een gepaste driver (Windows, Mac) en bewerkingssoftware nodig. Deze eerst op jouw computer installeren. Dan de bewerking zelf. Bij het inscannen heeft de gebruiker bij negatieven nog steeds een omgekeerd kleuren- of zwartwitbeeld. Fotosoftware zoals Lightroom, Photoshop of Photodirector kan het beeld inverteren naar positief. Toch wel een gedoe met het trekken aan RGB-curven, filmmaskers verwijderen en zo. Met scansoftware zoals Silverfast en Vuescan gaat dat tijdens het scannen al doodsimpel. Bijna vanzelf en je kunt ook nog veel zelf instellen of wijzigen. Ook hier weer het zelf veel creatief invloed hebben op het beeldproces.

N.B.: Centrales scannen doorgaans universeel. Zelf kan je met de juiste software op het gebruikte filmprofiel scannen. Dat geeft kwalitatief betere resultaten.

Opnemen in videofilms

Eenmaal positief gemaakt kunnen gescande negatief- en diabeelden zo worden opgenomen in de videomontage. Dat is interessant bij het creëren van bepaalde effecten en het herbeleven van nostalgische tijden. Tevens het toepassen van archiefmateriaal in videofilms. Omgekeerde negatieven doen het goed als achtergrond voor titels. Andere opties vormen het animeren van stills en het samenstellen van slideshows. Van het merk CineStill zijn er kleuren- en zwartwit-filmpjes met een echte filmische cinema-look verkrijgbaar. Open voor het invoegen van foto’s het volgende filmpje van de Videomakers:
Foto’s in je video monteren | Zo doe je dat! | de Videomakers – YouTube. Let er wel op om bij het inscannen voor het juiste formaat/afmetingen en een passende resolutie te kiezen. Let op: Kleinbeeldfoto is 3:2 in video 16:9. Uiteraard biedt NLE-software ook allerlei negatief-effecten. De kwaliteit van echte analoge film is echter doorgaans beter.

Tot slot

Het analoge fotorolletje beleeft een ware revival. Heel leuk om zelf eens met de schier eindeloze creatieve mogelijkheden en het echte fotogevoel van weleer aan de slag te gaan. Duur behoeft het beslist niet te zijn. En in de zomer kan de analoge foto/videofotograaf zich in deze eens lekker uitleven.

Lo-fi analoge camera’s

Een aparte analoge categorie vormen de zogenaamde lo-life camera’s. Die geven een afwijkende analoge look zoals in de cultscene van de jaren 60 gebruikelijk was. Goedkope volledig plastic camera’s voor 120 roll en 35 mm kleinbeeld met een iconische stralende of juist zachte beeldweergave, vignettering en vervreemde kleurentinten. Echt heel leuk om creatief mee te experimenteren. Bijvoorbeeld als een impressionistisch schilderij, valse kleuren, humeurig karakter of soft dromerig.

Dit type is nog altijd te koop. Wij noemer er twee: Als eerste de wel heel iconische Lomography F+ Diana Blackjack met retroflitser boven op de body. Een echte creatieve troef  zo weggelopen van de kaarttafel. De specificaties omvatten onder andere gekleurde gelfilters, lens er af en dan pinhole, lekker lange belichtingstijden en natuurlijk het retro flashlicht met achtergelegen reflector. Neem een creatief gokje met deze cult-klassieker voor € 89,-.

De Holga 120N is beslist een rudimentaire basiscamera voor 6 x 6 of 6 x 4,5 (inlegvenster) beeld op 120 rolfilm. Doodsimpel te bedienen met afstandssymbolen bij de scherpstelling en de belichtingstanden normaal of bulb, vaste sluitertijd, volledig handmatig filmtransport, compleet afneembare achterwand. Er is sprake van enige lichtlekkage doch dat maakt het allemaal nog creatiever en onverwachter. Het geheel plastic model kost circa € 40,-.

Informatie: www.FotoFilmfabriek.nl