Degenen met een klassieke opleiding zullen weten dat een Odeon in de Griekse oudheid een overdekt muziektheater was. Dat is ook de reden dat we in Nederland nog steeds een aantal cultuur- en muziekpodia hebben die deze naam dragen. Odeon Audio daarentegen is het geesteskind van de Duitse ingenieur Axel Gersdorff. In de jaren 70 van de vorige eeuw begon hij met het bouwen van eigen luidsprekers omdat het aanbod van toen hem niet bracht waar hij naar op zoek was. Het is een klassiek, bijna clichématig begin van de geschiedenis van het merk. Laten we echter niet vergeten dat ook de traditionele, wereldwijd opererende merken die nu de markt domineren bijna stuk voor stuk zijn ontstaan in werkplaatsen, schuren en bijkeukens van enthousiaste ingenieurs die vonden dat het beter kon of moest. In 1987 richtte Gersdorff het bedrijf ARS op, waarmee hij luidsprekers voor studio’s en high-end toepassingen maakte. Vanaf 1990 werkte hij aan een groot hoornsysteem met een ‘sferische golf’ afstralingskarakteristiek. Deze eerste Odeon Audio modellen waren vooral populair in Japan, waar men graag buizenversterkers met een laag vermogen combineert met gevoelige luidsprekers zoals hoornsystemen. In 2001 leidde dat succes tot een tweede generatie Odeon Audio luidsprekers, die meegingen tot 2014, toen de huidige derde generatie het levenslicht zag. Eén ding is dus al zeker: met Odeon Audio koop je een product dat niet aan de grilligheid van de markt wordt opgehangen. Goed is goed en dus zullen ze langere tijd hun waarde behouden.
De luidsprekers van de Duitse fabrikant Odeon Audio zijn hier te lande vrij onbekend. Ikzelf ben ze jaren geleden wel eens tegengekomen en was toen behoorlijk onder de indruk, maar tot een doorbraak is het tot op heden nooit gekomen. In de loop van 2019 heeft importeur Daluso het merk in het pakket opgenomen en dat biedt een verdiende nieuwe kans. Hoog tijd dus om Odeon Audio weer eens onder de aandacht van de Nederlandse muziekliefhebber te brengen. Daartoe mocht het kleinste vloerstaande model, de Midas, een paar weken bij mij logeren. Het is een zeer aangename nieuwe kennismaking geworden.
De voor- en nadelen van hoornluidsprekers
Een hardnekkig misverstand onder veel muziekliefhebbers – en zelfs audiofielen – is dat alle hoornluidsprekers kleuren en ‘dus’ ongeschikt zijn voor realistische muziekweergave. Hoewel er zeker een kern van waarheid in dat vooroordeel schuilt moet je daarbij tegenwoordig toch vooral aan professionele (PA) luidsprekers denken en in veel mindere mate aan hifi-luidsprekers. Maar zoals het met alle vooroordelen gaat blijft de hoorn daardoor een beetje een vreemde eend in de bijt binnen de hifi. Om te begrijpen waarom sommige fabrikanten kiezen voor hoornluidsprekers is een korte cursus ‘Hoornluidsprekers voor beginners’ nodig. Liefst zonder in allerlei technische toverspreuken te vervallen. Wie deze materie al denkt te beheersen mag uiteraard doorbladeren naar het volgende kopje.
Waarom kiest Gersdorff van Odeon Audio ondanks bekende nadelen en heersende vooroordelen toch nadrukkelijk voor een (gedeeltelijke) hoornbezetting in zijn luidsprekers? Het antwoord daarop is simpel: hoornluidsprekers hebben een hoger rendement en vervormen daardoor minder bij hogere volumes. Bovendien geven ze meer dynamiek en zijn ze over het algemeen veel gemakkelijker aan te sturen, bijvoorbeeld met een kleine buizenversterker. Toch kleven er aan een hoorn ook wat nadelen. Door de hogere gevoeligheid en dynamiek moet je als luidsprekerontwerper beter je best doen om de weergave mooi in balans te houden. Het bekende ‘toeteren’ van hoornluidsprekers ontstaat enerzijds omdat een hoorn de neiging heeft om het middengebied van het geluid wat luider weer te geven, en anderzijds omdat er in een slecht ontworpen hoorn kleuring kan ontstaan door akoestische compressie. Gersdorff heeft ervoor gekozen om de bekende nadelen van een hoornluidsprekers aan te pakken met behulp van een sferische ‘Kugelwelle’ afstraling. Wat is een Kugelwelle? Stel je een los in de ruimte hangende puntbron voor die 360 graden rondom geluid afstraalt, Dat geluid beweegt zich in een bolvormig patroon van de bron af. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor het licht van een ster. De vormgeving van een hoorn met sferische golf afstraling volgt de natuurlijke afstraling van die puntbron zodat het geluid weliswaar in een bepaalde richting – naar de luisteraar – begrensd wordt, maar niet gecomprimeerd. En zo heb je dus wél de voordelen van een hoger rendement en minder vervorming, maar niet de nadelen van de kleuring. Omdat lage tonen van zichzelf het gedag van een Kugelwelle benaderen combineert zo’n hoorn dus ook heel mooi met een gewone dynamische woofer.
Even voorstellen? De Odeon Audio Midas
Koning Midas is een Bijbelse figuur die door Dionysus ‘gezegend’ was met de gave om alles wat hij aanraakte – letterlijk – in goud te veranderen. Dat zulks niet alleen voordelen had maar bijvoorbeeld ook grote problemen veroorzaakte bij het nuttigen van voedsel moge duidelijk zijn. De (on)fortuinlijke koning deed dan ook weer afstand van deze gave, maar we hebben er in figuurlijke zin wel een spreekwoord aan te danken. Het is een mooie analogie voor de voor- en nadelen van het hoornprincipe, maar toch vind ik het best gewaagd om zo’n naam aan een luidspreker te geven. Zouden deze relatief slanke zuilen alles wat ze weergeven ‘in goud veranderen’, ergo: mooi laten klinken? Eerst maar eens de uitpakparty en het opstellen, en dan luisteren. De exemplaren die importeur Daluso Audio bij mij bracht waren uitgevoerd in prachtig licht populierenhoutfineer. En dan niet de gladde soort waar klompen van gestoken worden, maar met een prachtig ‘burled’ effect erin zoals bij wortelnoten, en ook een zogenoemde ‘watering’ waarbij er een soort golven in het hout zitten die dieper lijken te gaan dan het fineer dik is. De afwerking was van een zeer hoog niveau. Het fineer was rondom perfect ‘book matched’ aangebracht waardoor een uniek en op een natuurlijke manier nét niet perfect symmetrisch paar ontstaat.
De kasten zijn, inclusief een zwartgelakte voet, 104 centimeter hoog, 32 centimeter diep en net geen 20 centimeter breed. Geen bi-wiring gedoe bij Odeon Audio, aan de achterzijde zit één paar luidsprekerklemmen die intern verbonden zijn met een eenvoudig maar zeer hoogwaardig filter waar geen enkele weerstand in gebruikt wordt. Dit is mogelijk omdat Odeon Audio de gebruikte laag/mid drivers naar eigen specificatie laat maken bij de Deense specialist Scan Speak, terwijl de Franse fabrikant Audax voor de ‘custom’ tweeter tekende. Er is in de ontwerpfase zeer veel aandacht besteed aan de perfecte match tussen de drivers, omdat het weglaten van weerstanden in het filter één van de primaire ontwerpdoelen van de Odeon Audio Midas was. Deze ‘verdwijntruc’ levert doorgaans een extreem snel en dynamisch hoog op, maar de keerzijde is dat het snel wat slisserig kan worden. De zeer hoogwaardige filtercomponenten zorgen er in combinatie met de gekozen tweeter echter voor dat het hoog onder alle omstandigheden gecontroleerd blijft klinken. Omdat de tweeter absoluut niet wordt afgeremd schiet het rendement omhoog. De laag/mid drivers hebben van zichzelf weliswaar een vrij hoog rendement, maar niet voldoende om de ongeremde tweeter bij te houden. Daarom gebruikt Odeon Audio binnen exact hetzelfde frequentiegebied twee parallel geschakelde drivers per luidspreker, wat 3 dB extra rendement oplevert. De laag/mid drivers hebben een zéér licht membraan van gecoat papier en een extra dunne rubberen rolrand, allemaal om de snelheid en de beweeglijkheid op geen enkele wijze te begrenzen. De tweeter, die vanaf 2200 Hz het stokje overneemt, heeft een geweven dome van 25 millimeter en is achterop de markante hoorn gemonteerd die verzonken bovenin de baffle is gemonteerd. Deze ‘Kugelwelle’ hoorn is uit één massief verlijmd stuk multiplex van ruim 8 centimeter dik gefreesd en heeft een licht gebogen grensvlak dat uitmondt in een opening van 17 centimeter. In de speciale uitvoering met populierenfineer die bij mij stond is de hoorn blank gelakt, waardoor de concentrische ringen van het multiplex een licht hypnotiserend schouwspel opleveren.
Wat óók opvalt is dat de kast geen baspoort heeft. Toch is een open kast één van de manieren om het rendement van het systeem te verhogen, dus hoe zit dat dan? Welnu, Odeon Audio heeft gekozen voor een systeem met twee sleuven aan de zijkanten, helemaal onderaan vlak boven de zwartgelakte voet. Het laag ‘stroomt’ als het ware naar twee kanten zijdelings onder uit de kast. Het grote voordeel van dit systeem is dat de luidsprekers een stuk eenvoudiger te plaatsen zijn. Zelfs vrij dicht bij de achterwand, hoewel dit om redenen die straks aan bod komen niet altijd de beste keuze is.
Opstellen
De Odeon Audio Midassen werden in eerste instantie neergezet naast mijn Creaktiv meubel, waar normaal mijn eigen luidsprekers staan. Ongeveer 40 centimeter van de achterwand, en ruim 250 centimeter uit elkaar, met een lichte toe-in. Omdat ze op papier een rendement van 94 dB hebben met een nominale impedantie van 6 Ω zouden ze een zeer gemakkelijke belasting moeten zijn voor mijn PrimaLuna DiaLogue Premium HP geïntegreerde buizenversterker. De AudioQuest William Tell Zero luidsprekerkabels werden in eerste instantie op de 8 Ω uitgang van de versterker aangesloten. Het digitale front-end van de set bestond uit een Bluesound Node 2 als Roon eindpunt aan een NAD M51 da-converter. Het analoge gebeuren was in handen van mijn gerestaureerde Thorens TD125 met 10-inch Jelco arm, Audio Technica headshell en Holistic Audio HA-103C element aan een Audio Creative Phonodude buizen phonotrap met Cinemag MC trafo’s. Alle overige audio- en stroombekabeling was van AudioQuest.
Voor ik in detail over de klank van de Midas ga vertellen wil ik graag het belang van een goede luidsprekerplaatsing benadrukken. Trek daar tijd voor uit, want de beloning is vaak aanzienlijk. In dat licht is het eigenlijk ook van vitaal belang dat een nieuwe luidspreker eerst thuis wordt uitgeprobeerd vóór er een significant bedrag op de toonbank van de dealer wordt neergeteld. Alleen met een uitgebreide thuistest kun je bepalen of een luidspreker zich goed voelt in jouw akoestische omstandigheden en in combinatie met jouw set. Zo voorkom je teleurstellingen en een eindeloze en kostbare reeks tweaks en vervangingen die geen van allen tot het gewenste resultaat leiden. Dat geldt dus ook voor de Odeon Audio Midas. Hoewel hij door zijn bijzondere open constructie – het mag geen ‘basreflex’ heten – weliswaar dicht bij de achterwand mag staan moesten ze in mijn woonkamer ongeveer een meter van de achterwand geplaatst worden om op de luisterplek het prachtig gulle maar strakke laag goed in verhouding te horen. Dat leverde in Huize Delissen (net als in de meeste huishoudens neem ik aan) toch wel een flink compromis op tussen wonen en entertainment, dus besloot ik de luidsprekers op hun oude plek terug te zetten en de luisterpositie tijdelijk ruim een meter naar achteren te verplaatsen. De luisterafstand werd daardoor in theorie wat aan de grote kant, maar in de praktijk pakte het juist geweldig uit.
Maar nog steeds niet zonder slag of stoot. Want aan de 8 Ω taps van mijn versterker viel het geluid me eerlijk gezegd een beetje tegen. Stroef en benepen, alsof de rem er voortdurend een beetje op stond. Tonaal viel het allemaal nog wel mee, hoewel de detaillering wat aan de karige kant was, maar wat me vooral opviel was dat het geluid echt aan de luidsprekers plakte en dat het ruimtelijk beeld dát er was zich allemaal in een plat vlak tussen de luidsprekers leek af te spelen. Dus sloot ik de luidsprekerkabels aan op de 4 Ω taps van de versterker. Nu heb ik vaak genoeg kleine maar duidelijk aanwijsbare verschillen gehoord wanneer ik die omschakeling maakte, maar bij de Odeon Audio Midas was het verschil dramatisch. Opeens was er niet alleen een veel losser klinkend en gedetailleerder geluid, maar het strekte zich ook nog eens in een forse bubbel vér voor, achter en naast de luidsprekers uit. Poehee…dat geeft maar weer eens aan hoe belangrijk systeem-synergie is.
Luisteren
En wát is de Odeon Audio Midas als hij eenmaal goed aangesloten op zijn plek staat een verrukkelijke luidspreker zeg! Tonaal is er een zeer fijne balans. Ondanks de ongeremde tweeter is er geen enkele sprake van scherpte of slisserigheid. Wat deze luidspreker erg goed doet is ‘klankkleur’. Verwar dat overigens niet met kleuring, de weergave was mooi neutraal maar zonder door te schieten in de wat afgemeten zakelijkheid die ik bij nogal wat high-end luidsprekers hoor. Waar overigens niets mis mee is, maar een beetje eigen karakter mag best van mij. De combinatie met mijn PrimaLuna buizenversterker pakte echt prachtig uit. De openingstrack Da Høsten Kom van het album Nåde Over Nåde van Knut Reiersrud en Iver Kleine klonk extreem ruimtelijk en diep, de luidsprekers waren compleet foetsie in het geluidsbeeld. De combinatie van gitaar en kerkorgel is werkelijk subliem vastgelegd op dit album (Kirkelig Kulturverksted FXCD 313) en de Midassen leggen de weergave geen strobreed in de weg. Het nieuwe album van Agnes Obel, Myopia, heeft een vrij gelaagde en voorwaartse productie met voor een ‘pop’ album ongebruikelijk veel druk achter de elektronisch bewerkte klanken van de piano. Door hun lichtvoetigheid en snelheid brengen de Midassen deze druk zeer overtuigend over waardoor de weergave iets onweerstaanbaar tastbaars en smeuïgs krijgt.
Het voordeel van veel luidsprekers met een hoog rendement is dat ze ook op een laag volume nog vol en dynamisch klinken en de Odeon Audio Midas is daarop geen uitzondering. Dat maakt het op zich een erg prettige laat-op-de-avond luidspreker, al kon ik de verleiding van een wat hoger volume niet altijd weerstaan. Bij echt luid draaien komt het net zoveel op de kwaliteit van de versterker als die van de luidspreker aan of het geluid aangenaam blijft. De adaptieve autobias in de PrimaLuna zorgt daar aan de versterkerkant voor, maar Odeon Audio is er met de Midas óók in geslaagd om vervorming echt tot een minimum te beperken. Omdat je met een rendement van 94 dB je versterker aanzienlijk minder ver open hoeft te draaien om op buldersterkte muziek te draaien was het een waar genot om zowel Shamanic Tales van het album He.art door Astrix als The Rite Of Spring van Igor Stravinsky in de verwoestende uitvoering van het Kirov Orchestra onder Valery Gergiev door de kamer te laten knallen.
Conclusie
Ondanks dat ze qua plaatsing voor mijn huiskamer geen ideale akoestische match vormen zal ik deze prachtig gebouwde en aanstekelijk klinkende luidsprekers met lede ogen zien vertrekken. Het gemak waarmee elke soort muziek uit de drivers komt gerold is zeer prettig en hopelijk niet al te verslavend. Vanwege het hoge rendement en gunstige impedantie is het niet onlogisch om aan buizenversterking te denken, maar dan moet je wel goed uitproberen op welke aftakking van de uitgangstrafo ze het beste klinken. Bij solid-state versterkers heb je die keuze meestal niet dus komt het nog méér aan op een goede match. Maar als je die vindt (en geloof me, je merkt dat metéén) dan is de Odeon Audio Midas een geweldige muzikale partner voor luisteraars die van een vlotte en dynamische maar ook kleurrijke en ruimtelijke weergave houden. Onbekend maakt onbemind luidt het spreekwoord, wel…nu kennen jullie ze hopelijk een beetje. Zin in een nadere kennismaking? Neem dan contact op met importeur Daluso voor een demo-afspraak.
Prijzen
ODEON Audio Midas € 4.450,- per paar
Essen, Walnoot of Kersen houtfineer Zwart of wit zijdeglans gespoten € 4.975,- per paar
Speciale fineer uitvoering (o.a. tijger-esdoorn en wortel populier) € 5.200,- per paar
Daluso, e-mail: info@daluso.com, www.daluso.com
Reacties (0)